Ludwika z Rzewuskich Chodkiewiczowa (1744-1816) – w kręgu spraw rodzinnych

Dorota Żołądź-Strzelczyk

doi:10.36578/BP.2023.08.49

Published : 2023-12-30

Vol. 8 No. 2 (2023)

Ludwika Chodkiewicz née Rzewuska (1744–1816): In the Area of Family Matters

Dorota Żołądź-Strzelczyk

https://orcid.org/0000-0002-4075-3002

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2023.08.49

Abstract

The life of Ludwika Maria Róża Chodkiewicz née Rzewuska has been described by historians. She was not involved in serious politics, and her diverse activities were focused mainly on the family, family assets and her interests. This article aims to present her family activities, using source materials from the Młynów Archive, kept in the National Archives in Krakow.

This article examines her life in her family home in Podhorce. It describes her relationship with her mother and her special closeness with her father, Wacław. An attempt is made to recount her education, which influenced Rzewuska’s later interests. The next stage of Ludwika Maria’s life was her marriage to the starost of Samogitia, Jan Mikołaj Chodkiewicz. Their wedding took place in January 1766 and they were married until the starost died in 1781. The growing family lived in Chernobyl, and then in the palace in Młynów, built after the starost’s death. Chodkiewicz had seven children, two of whom died in early childhood, and her first-born son, Wacław, did not live to see his eighteenth birthday. The parents cared about the proper education of their children, particularly their sons, who were sent one by one to Warsaw, where they studied in Marcin Nikuta’s private school and prepared for their future duties. Ludwika Maria was a very caring and demanding mother who could not stand it when someone did not agree with her and did not allow her children to make their own decisions. She tried to influence their lives even when they were adults. She did this all for the sake of the Chodkiewicz family.

Keywords:

18th century, women's activity, home, family, motherhood, Ludwika Chodkiewicz née Rzewuska

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Żołądź-Strzelczyk, D. (2023). Ludwika Chodkiewicz née Rzewuska (1744–1816): In the Area of Family Matters. Biografistyka Pedagogiczna, 8(2), 161–186. https://doi.org/10.36578/BP.2023.08.49

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Źródła

Archiwum Narodowe w Krakowie (ANK), Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów (AMCh) sygn. 1, 264, 269, 278, 304, 454 – 457, 471, 479, 480, 512, 785, 787, 942.

Chodkiewiczowa L.M. z Rzewuskich, Napomnienia dla serdecznie kochanego syna (1784), w: Przestrogi i nauki dla dzieci. Instrukcje rodzicielskie (XVIII w.), wstępem i objaśnieniami opatrzyły M.E. Kowalczyk i D. Żołądź-Strzelczyk, Wrocław 2017, s. 357-367.

Ludwik Kapucyn X., Kazanie na pogrzebie Jasnie Wielmozney z J. O. Xiąząt Lubomirskich Anny Rzewuskiy wojewodziny krakowskiey hetmanowey polney koronney w Olesku w kościele naszym dnia 24 listopada 1763 roku miane. Lwów 1976, https://academica.edu.pl/reading/readSingle?cid=135355348&uid=134868345 [dostęp 20.01.2022].

Kronika Podhorecka, ułożył L. hr. Rzewuski, Kraków 1860.

Leśniewski F.M., Carmen nuptiale illustrissimis excellentissimisque sponsis Joanni Chodkiewicz, senatorio Samogitiae praefecto... et Ludovicae Rzewuska, lectissimae palatini Cracoviensis, campestris copiarum Regni ductoris filiae, Podhorce 1766.

Listy Aleksandra i Rozalii Lubomirskich, wydał T.X.L., Kraków 1900.

Matuszewicz M., Diariusz życia mego, t. 1: 1714-1757, t. 2: 1758-1764, oprac. B. Królikowski, komentarz Z. Zielińska, Warszawa 1986.

Naruszewicz A.S., In nuptiis Com. Joannis Nicolai Chodkiewicz cum Ludovica Rzewuska epithalamium oblatum ab A[damo] S[tanislao] N[arusevicio]. E[loquentiae] S[ocietatis] I[esu] S[cholastico] b.m. 1756.

Ochocki J.D., Pamiętniki, t. 2, Warszawa 1910.

Przestrogi i nauki dla dzieci. Instrukcje rodzicielskie (XVIII w.), wstępem i objaśnieniami opatrzyły M.E. Kowalczyk i D. Żołądź-Strzelczyk, Wrocław 2017.

Rzewuski W.P., Informacya synowi memu Józefowi dana w Podhorcach R.P. 1755 D. 14 Augusti, oprac. A. Kucharski, w: Przestrogi i nauki dla dzieci. Instrukcje rodzicielskie (XVIII w.), wstępem i objaśnieniami opatrzyły M.E. Kowalczyk, D. Żołądź-Strzelczyk, Wrocław 2017.

Woronicz J.P., Wiersz do jaśnie wielmożnej JMci Pani Ludwiki Chodkiewiczowy starościny żmudzkiej w dzień jmienin, (b.m.w.) ok. 1780.

Opracowania

Chachaj M., Dramatopisarstwo Aleksandra Chodkiewicza, Lublin 2013.

Dymkowski M., Wprowadzenie do psychologii historycznej, Gdańsk 2003.

Estreicher T., Mościcki H., Chodkiewicz Aleksander, w: Polski słownik biograficzny, t. 3, red. W. Konopczyński, Wrocław 1977, s. 355-358.

Jastrzębska M., Rokoko, dama i gilotyna. Historia księżnej Rozalii z Chodkiewiczów Lubomirskiej, Kraków 2005.

Kubicki R., Kobiety w polskiej tradycji i myśli politycznej – ze szczególnym uwzględnieniem Franciszki i Zofii z Krasińskich, w: Franciszka z Krasińskich Wettyn. Księżna Kurlandii i Semigalii, prababka dynastii królów włoskich. Dziedzictwo rodziny Krasińskich w regionie świętokrzyskim, red. D. Kalina, R. Kubicki, M. Wardzyński, Kielce-Lisów 2012.

Kucharski A., Instrukcje podróżne Wacława Rzewuskiego dla synów z połowy XVIII wieku, w: Źródła do dziejów staropolskich podróży edukacyjnych, red. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław 2016, s. 63-80.

Kucharski A., Instrukcje rodzicielskie Wacława Rzewuskiego dla syna Seweryna oraz dla córek Teresy i Ludwiki z lata 1754 i 1763/64, „Biuletyn Historii Wychowania”, 36 (2017) s. 105-120, DOI: 10.14746/bhw.2017.36.7.

Kulesza-Woroniecka I., Aktywność arystokratek w XVIII wieku, w: Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. J. Urwanowicz przy współudz. E. Dubas-Urwanowicz i P. Guzowskiego, Białystok 2003, s. 629-638.

Ziemska M., Postawy rodzicielskie, Warszawa 1973.

Maksimowicz K., Seweryna Rzewuskiego droga do targowicy, Gdańsk 2002.

Monografie historyczno-genealogiczne niektórych rodzin polskich przez Stanisława Kazimierza Kossakowskiego z przypisami Juliana Błaszczyńskiego, t. I, Warszawa 1859.

Ostrowski J.K., Petrus J.T.,, Podhorce. Dzieje wnętrz pałacowych i galerii obrazów, Kraków 2001.

Paduch K., Biblioteka rodowa Rzewuskich h. Krzywda w Podhorcach od I połowy XVIII wieku do 1865 r., Warszawa 2018.

Paduch K., Wytyczne hetmana Wacława Rzewuskiego (1706-1779) dla służby pałacowej. Przyczynek do funkcjonowania rezydencji Podhoreckiej w połowie XVIII wieku, „Saeculum Christianum”, 25 (2018) s. 249-262, DOI: 10.21697/sc.2018.25.20.

Pełeszowa S., Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów (1499-1932), „Archeion”, 69 (1979) s. 115-128.

Penkała A., Panieńskie ochędóstwo. Kwestie posagowe i wienne w małżeństwach szlachty województwa krakowskiego w czasach saskich, Kraków 2016.

Podhorodecki L., Dzieje rodu Chodkiewiczów, Warszawa 1997.

Popiołek B., Między przestrzenia domową a wielką polityką. Aktywność publiczna kobiet w czasach saskich, w: Drogi kobiet do polityki (na przestrzeni XVIII-XXI wieku), red. T. Kulak i M. Dajnowicz, Wrocław 2016, s. 27-43.

Słaby A. , Macierzyństwo. Studium z historii mentalności szlachty Rzeczypospolitej czasów saskich, Kraków 2023.

Vogel B., Do dziejów tradycji muzycznych zamku w Podhorcach, „Polski Rocznik Muzykologiczny”, 13 (2015) s. 99-124.

Wasylewski S., Różyczka z Czarnobyla, w: tenże, Twarz i kobieta, Kraków 1960, s. 67-82.

Zahorski Z., Lubomirska z Chodkiewiczów Rozalia, w: Polski słownik biograficzny, t. 17, red. E. Rostworowski, Wrocław 1972, s. 633-634.

Zielińska Z., Rzewuski Wacław, w: Polski słownik biograficzny, t. 34, red. W. Konopczyński, A. Rząśnicki, J. Sapieha, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992, s. 180.

Żołądź-Strzelczyk D., Aktywność Ludwiki Marii z Rzewuskich Chodkiewiczowej (1744-1816) w świetle jej korespondencji [w druku].

Żołądź-Strzelczyk D., Kowalczyk M.E., Dyspozycje Ludwiki Marii z Rzewuskich Chodkiewiczowej dotyczące dzieci, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym”, 63 (2022) nr 3, s. 71-97.