Ludwika z Rzewuskich Chodkiewiczowa (1744-1816) – w kręgu spraw rodzinnych

Dorota Żołądź-Strzelczyk

doi:10.36578/BP.2023.08.49

Data publikacji : 30-12-2023

Tom 8 Nr 2 (2023)

Ludwika z Rzewuskich Chodkiewiczowa (1744-1816) – w kręgu spraw rodzinnych

Dorota Żołądź-Strzelczyk

https://orcid.org/0000-0002-4075-3002

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2023.08.49

Abstrakt

Ludwika Maria Róża z Rzewuskich Chodkiewiczowa nie znajduje się w grupie kobiet, o których losach pisali historycy. Funkcjonowała na uboczu wielkiej polityki, jej różnorodna aktywność skupiona była głównie na rodzinie, rodzinnych majętnościach, własnych zainteresowaniach. Celem niniejszych rozważań jest przedstawienie jej aktywności rodzinnej, a posłużą do tego materiały źródłowe zgromadzone w Archiwum Młynowskim, przechowywanym w Archiwum Narodowym w Krakowie.

Artykuł uwzględnia jej życie w domu rodzinnym, w Podhorcach. Omówione zostały relacje z matką oraz szczególna bliskość z ojcem, Wacławem. Podjęta została próba odtworzenia jej edukacji, która wpłynęła na późniejsze zainteresowania panny Rzewuskiej. Kolejny etap życia Ludwiki Marii to czasy jej małżeństwa ze starostą żmudzkim Janem Mikołajem Chodkiewiczem. Ich ślub odbył się w styczniu 1766 r. i byli małżeństwem do śmierci starosty w 1781 r. Powiększająca się rodzina zamieszkała w Czarnobylu., a następnie w wybudowanym po śmierci starosty pałacu w Młynowie. Chodkiewiczowa urodziła siedmioro dzieci, dwójka zmarła we wczesnym dzieciństwie, a pierworodny syn Wacław nie dożył osiemnastych urodzin. Rodzice troszczyli się o odpowiednią edukację dzieci, szczególnie synów, którzy kolejno wysyłani byli do Warszawy, gdzie na pensji Marcina Nikuty pobierali nauki i przygotowywali się do przyszłych obowiązków. Ludwika Maria była matką bardzo troskliwą, wymagającą, nie znosiła sprzeciwu, nie zezwalała dzieciom na samodzielne decyzje. Próbowała wpływać na ich życie nawet kiedy były dorosłe. Wszystko w imię interesów rodziny Chodkiewiczów.

Słowa kluczowe:

XVIII wiek, aktywność kobiet, dom, rodzina, macierzyństwo, Ludwika z Rzewuskich Chodkiewiczowa

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Żołądź-Strzelczyk, D. (2023). Ludwika z Rzewuskich Chodkiewiczowa (1744-1816) – w kręgu spraw rodzinnych. Biografistyka Pedagogiczna, 8(2), 161–186. https://doi.org/10.36578/BP.2023.08.49

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Źródła

Archiwum Narodowe w Krakowie (ANK), Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów (AMCh) sygn. 1, 264, 269, 278, 304, 454 – 457, 471, 479, 480, 512, 785, 787, 942.

Chodkiewiczowa L.M. z Rzewuskich, Napomnienia dla serdecznie kochanego syna (1784), w: Przestrogi i nauki dla dzieci. Instrukcje rodzicielskie (XVIII w.), wstępem i objaśnieniami opatrzyły M.E. Kowalczyk i D. Żołądź-Strzelczyk, Wrocław 2017, s. 357-367.

Ludwik Kapucyn X., Kazanie na pogrzebie Jasnie Wielmozney z J. O. Xiąząt Lubomirskich Anny Rzewuskiy wojewodziny krakowskiey hetmanowey polney koronney w Olesku w kościele naszym dnia 24 listopada 1763 roku miane. Lwów 1976, https://academica.edu.pl/reading/readSingle?cid=135355348&uid=134868345 [dostęp 20.01.2022].

Kronika Podhorecka, ułożył L. hr. Rzewuski, Kraków 1860.

Leśniewski F.M., Carmen nuptiale illustrissimis excellentissimisque sponsis Joanni Chodkiewicz, senatorio Samogitiae praefecto... et Ludovicae Rzewuska, lectissimae palatini Cracoviensis, campestris copiarum Regni ductoris filiae, Podhorce 1766.

Listy Aleksandra i Rozalii Lubomirskich, wydał T.X.L., Kraków 1900.

Matuszewicz M., Diariusz życia mego, t. 1: 1714-1757, t. 2: 1758-1764, oprac. B. Królikowski, komentarz Z. Zielińska, Warszawa 1986.

Naruszewicz A.S., In nuptiis Com. Joannis Nicolai Chodkiewicz cum Ludovica Rzewuska epithalamium oblatum ab A[damo] S[tanislao] N[arusevicio]. E[loquentiae] S[ocietatis] I[esu] S[cholastico] b.m. 1756.

Ochocki J.D., Pamiętniki, t. 2, Warszawa 1910.

Przestrogi i nauki dla dzieci. Instrukcje rodzicielskie (XVIII w.), wstępem i objaśnieniami opatrzyły M.E. Kowalczyk i D. Żołądź-Strzelczyk, Wrocław 2017.

Rzewuski W.P., Informacya synowi memu Józefowi dana w Podhorcach R.P. 1755 D. 14 Augusti, oprac. A. Kucharski, w: Przestrogi i nauki dla dzieci. Instrukcje rodzicielskie (XVIII w.), wstępem i objaśnieniami opatrzyły M.E. Kowalczyk, D. Żołądź-Strzelczyk, Wrocław 2017.

Woronicz J.P., Wiersz do jaśnie wielmożnej JMci Pani Ludwiki Chodkiewiczowy starościny żmudzkiej w dzień jmienin, (b.m.w.) ok. 1780.

Opracowania

Chachaj M., Dramatopisarstwo Aleksandra Chodkiewicza, Lublin 2013.

Dymkowski M., Wprowadzenie do psychologii historycznej, Gdańsk 2003.

Estreicher T., Mościcki H., Chodkiewicz Aleksander, w: Polski słownik biograficzny, t. 3, red. W. Konopczyński, Wrocław 1977, s. 355-358.

Jastrzębska M., Rokoko, dama i gilotyna. Historia księżnej Rozalii z Chodkiewiczów Lubomirskiej, Kraków 2005.

Kubicki R., Kobiety w polskiej tradycji i myśli politycznej – ze szczególnym uwzględnieniem Franciszki i Zofii z Krasińskich, w: Franciszka z Krasińskich Wettyn. Księżna Kurlandii i Semigalii, prababka dynastii królów włoskich. Dziedzictwo rodziny Krasińskich w regionie świętokrzyskim, red. D. Kalina, R. Kubicki, M. Wardzyński, Kielce-Lisów 2012.

Kucharski A., Instrukcje podróżne Wacława Rzewuskiego dla synów z połowy XVIII wieku, w: Źródła do dziejów staropolskich podróży edukacyjnych, red. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław 2016, s. 63-80.

Kucharski A., Instrukcje rodzicielskie Wacława Rzewuskiego dla syna Seweryna oraz dla córek Teresy i Ludwiki z lata 1754 i 1763/64, „Biuletyn Historii Wychowania”, 36 (2017) s. 105-120, DOI: 10.14746/bhw.2017.36.7.

Kulesza-Woroniecka I., Aktywność arystokratek w XVIII wieku, w: Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. J. Urwanowicz przy współudz. E. Dubas-Urwanowicz i P. Guzowskiego, Białystok 2003, s. 629-638.

Ziemska M., Postawy rodzicielskie, Warszawa 1973.

Maksimowicz K., Seweryna Rzewuskiego droga do targowicy, Gdańsk 2002.

Monografie historyczno-genealogiczne niektórych rodzin polskich przez Stanisława Kazimierza Kossakowskiego z przypisami Juliana Błaszczyńskiego, t. I, Warszawa 1859.

Ostrowski J.K., Petrus J.T.,, Podhorce. Dzieje wnętrz pałacowych i galerii obrazów, Kraków 2001.

Paduch K., Biblioteka rodowa Rzewuskich h. Krzywda w Podhorcach od I połowy XVIII wieku do 1865 r., Warszawa 2018.

Paduch K., Wytyczne hetmana Wacława Rzewuskiego (1706-1779) dla służby pałacowej. Przyczynek do funkcjonowania rezydencji Podhoreckiej w połowie XVIII wieku, „Saeculum Christianum”, 25 (2018) s. 249-262, DOI: 10.21697/sc.2018.25.20.

Pełeszowa S., Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów (1499-1932), „Archeion”, 69 (1979) s. 115-128.

Penkała A., Panieńskie ochędóstwo. Kwestie posagowe i wienne w małżeństwach szlachty województwa krakowskiego w czasach saskich, Kraków 2016.

Podhorodecki L., Dzieje rodu Chodkiewiczów, Warszawa 1997.

Popiołek B., Między przestrzenia domową a wielką polityką. Aktywność publiczna kobiet w czasach saskich, w: Drogi kobiet do polityki (na przestrzeni XVIII-XXI wieku), red. T. Kulak i M. Dajnowicz, Wrocław 2016, s. 27-43.

Słaby A. , Macierzyństwo. Studium z historii mentalności szlachty Rzeczypospolitej czasów saskich, Kraków 2023.

Vogel B., Do dziejów tradycji muzycznych zamku w Podhorcach, „Polski Rocznik Muzykologiczny”, 13 (2015) s. 99-124.

Wasylewski S., Różyczka z Czarnobyla, w: tenże, Twarz i kobieta, Kraków 1960, s. 67-82.

Zahorski Z., Lubomirska z Chodkiewiczów Rozalia, w: Polski słownik biograficzny, t. 17, red. E. Rostworowski, Wrocław 1972, s. 633-634.

Zielińska Z., Rzewuski Wacław, w: Polski słownik biograficzny, t. 34, red. W. Konopczyński, A. Rząśnicki, J. Sapieha, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992, s. 180.

Żołądź-Strzelczyk D., Aktywność Ludwiki Marii z Rzewuskich Chodkiewiczowej (1744-1816) w świetle jej korespondencji [w druku].

Żołądź-Strzelczyk D., Kowalczyk M.E., Dyspozycje Ludwiki Marii z Rzewuskich Chodkiewiczowej dotyczące dzieci, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym”, 63 (2022) nr 3, s. 71-97.