Listy pasterskie biskupa Jana Stepy o wychowaniu młodzieży

Paweł Juśko

doi:10.36578/BP.2025.10.49

Published : 2025-12-21

Vol. 10 No. 3 (2025)

Pastoral Letters of Bishop Jan Stepa on the Education of Youth

Paweł Juśko

https://orcid.org/0000-0002-8474-604X

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.49

Abstract

Bishop Jan Stepa was a representative of the academic community of the Faculty of Theology at the Jan Kazimierz University in Lviv, making a significant scientific contribution to the development of Christian philosophy in Poland during the interwar period. After the end of World War II, in 1946, he became the diocesan bishop of the Tarnów diocese, serving in this capacity until his death in 1959. This article analyzes six pastoral letters by Bishop J. Stepa from 1946–1957, concerning the moral and religious formation of the young generation of Poles, as well as the accessibility of religious education and the right of Catholic students to attend catechesis within the public school system of the People's Republic of Poland. The first group of letters (three in number) was framed by the author as messages, and the bishop made the educational model of Saint Stanislaw Kostka, the patron saint of youth, the cornerstone of their message. The second group, in turn, comprises three letters containing formal and moral guidelines for youth and parents, reminding them of their responsibility and obligation related to young Catholics attending religious classes. These letters are set within the socio-political context of the People’s Republic of Poland, whose state and educational authorities combated the influence of the Catholic Church in its impact on the education and upbringing of children and youth.

The research objective of the analysis conducted in the article was to understand the general assumptions of Bishop J. Stepa's pedagogical thought, aimed at the young generation of Catholics, as well as to indicate the significance of the form of selected letters and their relationship with the presented content, and to identify the main themes and messages addressed to young people. The research methods used include analysis of content, historical-critical analysis, and synthesis.

Keywords:

Bishop Jan Stepa, Diocese of Tarnów, pastoral letters , education of youth , cult of Saint Stanislaw Kostka, religious education in People's Republic of Poland

Most read articles by the same author(s)

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Juśko, P. (2025). Pastoral Letters of Bishop Jan Stepa on the Education of Youth. Biografistyka Pedagogiczna [Biographical Studies in Education], 10(3), 415–441. https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.49

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Źródła archiwalne

Archiwum Diecezjalne w Tarnowie (ADT)

Bp Stepa Jan Piotr. Akta personalne, sygn. PSb I.

Źródła drukowane

„Gazeta Lwowska”, 1936, nr 159; 1937, nr 151.

Kronika Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie za rok szkolny 1928–1929 stanowiąca sprawoz-danie Rektora i Dziekanów, oprac. L. Piniński, Lwów 1930.

Ks. Jan Stepa [nekrolog], „Ruch Filozoficzny”, 19 (1959–1960) nr 1–2, s. 132.

Norwid C.K., Listy. Część pierwsza (1–401), Warszawa 1937.

Odezwa Bp. Jana Stepy do kapłanów, rodziców i młodzieży szkolnej oraz list Prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego w sprawie powrotu nauki religii do szkół (12 grudnia 1956 r.), w: Dzie-je diecezji tarnowskiej, t. 1: Okólniki rozesłane przez Kurię tarnowską w latach 1951–1956, wyd. i oprac. M. Łabuz, Tarnów 2011, s. 424–426, dokument 114.

Przemówienie żałobne J.Em. Stefana Kardynała Wyszyńskiego Prymasa Polski, „Currenda. Pismo urzędowe Diecezji Tarnowskiej”, 109 (1959) nr 7–8: Numer żałobny poświęcony pamięci ks. biskupa Jana Stepy, s. 346–356.

Sprawozdanie z uroczystości pogrzebowych, „Currenda. Pismo urzędowe Diecezji Tarnowskiej”, 109 (1959) nr 7–8: Numer żałobny poświęcony pamięci ks. biskupa Jana Stepy, s. 367–370.

Stepa J., Kształcenie światopoglądu katolickiego w szkole, „Gazeta Kościelna. Tygodnik poświęcony sprawom kościelnym”, 42 (1935) nr 116, s. 181–183; nr 117, s. 195–197 (dokończenie).

Stepa J., List Bp. Jana Stepy do rodziców w sprawie uczęszczania dzieci na religię w szkole, 25 czerwca 1951 r., w: Dzieje diecezji tarnowskiej, t. 1: Okólniki rozesłane przez Kurię tarnow-ską w latach 1951–1956, wyd. i oprac. M. Łabuz, Tarnów 2011, s. 92, dokument 17.

Stepa J., Neokantowskie próby realizmu a neotomizm, t. 1, Lwów 1927.

Stepa J., Orędzie do młodzieży w uroczystość św. Stanisława Kostki (odczytane podczas Mszy św. dla młodzieży w niedzielę 16 listopada 1947 r.), „Currenda. Pismo Urzędowe Diecezji Tar-nowskiej”, 91 (1947) nr 11, s. 519–522.

Stepa J., Orędzie do młodzieży w uroczystość św. Stanisława Kostki z 17 listopada 1946 r., „Curren-da. Pismo Urzędowe Diecezji Tarnowskiej”, 10 (1946) s. 82–84.

Stepa J., Orędzie do młodzieży „Wierz i żyj z wiary” (Dan w Tarnowie w dniu św. Stanisława Kost-ki), „Currenda. Pismo Urzędowe Diecezji Tarnowskiej”, 101 (1957) nr 5, s. 264–268.

Stepa J., Realistyczne dążności Külpego a filozofia św. Tomasza, „Przegląd Teologiczny”, 10 (1929) s. 118–146.

Stepa J., Wychowanie wobec współczesnej kultury, w: Katolicka Myśl Wychowawcza. Pamiętnik II. Studium Katolickiego w Wilnie w dn. 28 VIII – 1 IX 1936 r., Poznań 1937, s. 46–58.

Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Skład Uniwersytetu w latach akad. 1933/34 i 1934/35, Lwów 1934.

Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Skład Uniwersytetu w roku akademickim 1935/36, Lwów 1935.

Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Skład Uniwersytetu w latach akademickich 1936/37 i 1937/38, Lwów 1937.

Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Skład Uniwersytetu w roku akademickim 1938/39, Lwów 1938.

Ustawa z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania. Dz.U. 1961, nr 32, poz. 160.

Wyjaśnienie Bp. Jana Stepy w sprawie nauki religii w Kościele z 2 maja 1952 r., w: Dzieje diecezji tarnowskiej, t. 1: Okólniki rozesłane przez Kurię tarnowską w latach 1951–1956, wyd. i oprac. M. Łabuz, Tarnów 2011, s. 169, dokument 33.

Zarządzenie Ministra Oświaty z 8 grudnia 1956 roku w sprawie nauczania religii w szkołach, Dz. Urz. MO 1956, nr 16, poz. 156.

Opracowania

Banach R., Bp Jan Piotr Stepa. Rys biograficzny, w: Biskupi tarnowscy okresu komunistycznego: ks. bp Jan Piotr Stepa i ks. abp Jerzy Ablewicz, red. A. Żurek, Tarnów 2010, s. 13–49.

Bednarczyk P., Ważniejsze fakty i dzieła dokonane za rządów Księdza Biskupa Jana Stepy, „Curren-da. Pismo Urzędowe Diecezji Tarnowskiej”, 109 (1959) nr 7–8: Numer żałobny poświęcony pamięci ks. biskupa Jana Stepy, s. 414–417.

Bednarczyk P., Życiorys księdza Biskupa Jana Stepy, „Currenda. Pismo Urzędowe Diecezji Tarnow-skiej”, 109 (1959) nr 7–8: Numer żałobny poświęcony pamięci ks. biskupa Jana Stepy, s. 373–378.

Bednarczyk R., Św. Stanisław Kostka a wizja nauczania młodzieży w nauczaniu prymasa Stefana Wyszyńskiego, „Humanistica 21”, 2 (2018) s. 77–96.

Bibliografia prac ks. Biskupa Jana Stepy (niekompletna), „Currenda. Pismo urzędowe Diecezji Tar-nowskiej”, 109 (1959) nr 7–8: Numer żałobny poświęcony pamięci ks. biskupa Jana Stepy, s. 421–423.

Bochenek J., W rocznicę śmierci śp. Ks. Biskupa Stepy. Próba ujęcia przemiany wewnętrznej, „Cur-renda. Pismo urzędowe Diecezji Tarnowskiej”, 114 (1965) nr 4–6, s. 409–416.

Chmielewski W., Zwalczanie wychowania religijnego w szkołach w latach 1944–1950, Kraków 2017.

Draus J., Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918–1946. Portret kresowej uczelni, Kraków 2007.

Draus J., Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie w latach 1939–1944, „Prace Komisji Historii Nauki Polskiej Akademii Umiejętności”, 7 (2005) s. 105–128.

Gajda P.M., Stepa Jan, w: Encyklopedia Tarnowa, red. A. Niedojadło i in., Tarnów 210, s. 408.

Gigilewicz E., Heraldyka Episkopatu Polskiego w czasach PRL, Lublin 2022.

Juśko P., Sytuacja prawna nauczania religii w szkołach podstawowych Polski Ludowej do 1961 ro-ku, „Społeczeństwo i Rodzina. Stalowowolskie Studia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II”, 29 (2011) s. 96–111.

Katalog biskupów tarnowskich, „Tarnowskie Studia Teologiczne”, 10 (1986) cz. 1, s. 21–28.

Klawek A., Prace Wydziału Teologicznego na innych polach, w: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie 1918–1933, Lwów 1934, s. 147–158.

Konopka H., Religia w szkołach Polski Ludowej. Sprawa nauczania religii w polityce państwa (1944–1961), Białystok 1997.

Kostkiewicz J., Kierunki i koncepcje pedagogiki katolickiej w Polsce 1918–1939, Kraków 2013.

Krzanowski J., Prawda i miłość. Poglądy filozoficzne Jana Stepy na tle epoki, Tarnów 2009.

Kumor B., Diecezja Tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786–1985, Kraków 1985.

Marszalska J.M., Stepa Jan Piotr, w: Encyklopedia katolicka, t. 18: Serbowie – Szczepański, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 213, s. 941–942.

Nowak A., Stepa Jan, w: Słownik polskich teologów katolickich, t. 7, red. L. Grzebień, Warszawa 1983, s. 172–176.

Nowak A., Stepa Jan Piotr (1892–1959, w: Słownik biograficzny kapłanów diecezji tarnowskiej 1786–1985, t. 1: Biskupi i kanonicy, Tarnów 1999, s. 51–55.

Rahner K., Vorgimler H., Mały słownik teologiczny, tł. A. Skowronek, Warszawa 1996.

Rogoż J., Akcje duszpasterskie ks. biskupa Stepy, „Currenda. Pismo urzędowe Diecezji Tarnow-skiej”, 109 (1959) nr 7–8: Numer żałobny poświęcony pamięci ks. biskupa Jana Stepy, s. 403–413.

Rozynkowski W., Przejawy Kultu św. Stanisława Kostki – wybrane zagadnienia, „Czasy Nowożytne i Współczesne”, 1 (2022) s. 157–165.

Rynio A., Pedagogiczne przesłanie Kardynała Stefana Wyszyńskiego polskiego błogosławionego, Lublin–Kraków 2024.

Ryńca M., Stepa Jan Piotr, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 43, red. A. Romanowski i in., War-szawa 2005, s. 424–426.

Słownik terminów literackich, red. M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, wyd. 4, Warszawa–Wrocław–Kraków 2002.

Stach P., Wydział Teologiczny w latach 1918–1933, w: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jana Ka-zimierza we Lwowie 1918–1933, Lwów 1934, s. 37–146.

Stala J., Funkcje katechetyczne rodziny w diecezji tarnowskiej w pierwszych latach po II wojnie światowej, „Tarnowskie Studia Teologiczne”, 21 (2002) nr 1–2, s. 349–356.

Talarek K, Diecezja tarnowska w latach 1945–1970. Problemy personalno-organizacyjne, Tarnów 212.

Talarek K., Nauka religii w szkołach diecezji tarnowskiej w latach 1945–1970. Problemy związane z nauczaniem religii w szkołach i punktach katechetycznych, Lublin–Rzeszów 2023.

Węgiel W., Z życia Seminarium Duchownego po wojnie, „Currenda. Pismo urzędowe Diecezji Tar-nowskiej”, 109 (1959) nr 5–6, s. 291–332.

Wołczański J, Dziennik Jana Stepy z początku I wojny światowej 1914/1915 roku w Sasowie – po-wiat złoczowski (Galicja Zachodnia), „Resovia Sacra”, 28 (2021) s. 725–764, DOI: 10.52097/rs.2021.725-764.

Wołczański J., Relacja o stanie archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego w dobie wojny ukraiń-sko-polskiej 1918–1919, „Studia Sandomierskie”, 17 (2010) z. 1–2, s. 5–76.

Wołczański J., Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie 1918–1939, Kraków 2002.