Działalność naukowa i dydaktyczna Mariana Wachowskiego (1903–1970) w okresie międzywojennym na Uniwersytecie Poznańskim oraz w Katolickiej Szkole Społecznej w Poznaniu

Mikołaj Brenk

doi:10.36578/BP.2024.09.54

Published : 2023-12-30

Vol. 9 No. 3 (2024)

Teaching and Scientific Activity of Marian Wachowski (1903–1970) in the Interwar Period at the University of Poznań and at the Catholic Social School In Poznań

Mikołaj Brenk

https://orcid.org/0000-0001-6576-7163

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2024.09.54

Abstract

The article presents the figure of Marian Wachowski (1903–1970), one of the lesser–known educators of the 20th century. His didactic and scientific work was connected before the war with the universities of Wielkopolska: the University of Poznań and the Catholic Social School (Higher Catholic Social Study), and later with the University of the Western Lands, the University of Agriculture in Poznań, the University of Wrocław and the Pedagogical University in Opole. The aim of the article is to extend selected threads from the first years of the pedagogue's didactic and scientific work, which had a direct impact on his life and scientific choices during the war and in the period of People's Poland. The publication uses archival documents and printed sources, including materials not yet referred to in scientific publications.

Keywords:

Marian Wachowski (1903–1970), University of Poznań, Catholic Social School, agricultural education

Most read articles by the same author(s)

Mikołaj Brenk, Fr. Edward Kozłowski (1888-1940) – Social Activist, Director of the Catholic Social School in Poznań , Biografistyka Pedagogiczna [Biographical Studies in Education]: Vol. 7 No. 1 (2022)

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Brenk, M. (2023). Teaching and Scientific Activity of Marian Wachowski (1903–1970) in the Interwar Period at the University of Poznań and at the Catholic Social School In Poznań. Biografistyka Pedagogiczna [Biographical Studies in Education], 9(3), 33–54. https://doi.org/10.36578/BP.2024.09.54

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Źródła archiwalne

Archiwum Archidiecezjalne w Łodzi

– Katolicka Szkoła Społeczna [zbiór dokumentów].

Archiwum Państwowe w Poznaniu:

– zespół Katolicka Szkoła Społeczna w Poznaniu, sygn. KSS 15.

Archiwum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

– Akta osobowe Mariana Wachowskiego za lata 1922–1929, sygn. 103/3276.

– Akta osobowe, Wydział Humanistyczny, sygn. 153/147.

Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu:

– zespół Katolicka Szkoła Społeczna w Poznaniu, sygn. KSS 15, KSS 25, KSS26.

Archiwum Archidiecezjalne w Katowicach

– Zespół Kancelaria Biskupa Adamskiego, sygn. 168.

Źródła drukowane

Drugie sprawozdanie Funduszu Kultury Narodowej, Warszawa 1934.

Fundusz Kultury Narodowej (1928–1937). Zarys działalności, Warszawa 1937.

Pierwsze sprawozdanie Funduszu Kultury Narodowej, Warszawa 1931.

Uniwersytet Poznański. Skład Uniwersytetu i spis wykładów na rok akademicki 1934/35, Poznań 1934.

Uniwersytet Poznański. Skład Uniwersytetu i spis wykładów na rok akademicki 1935/36, Poznań 1935.

Uniwersytet Poznański. Skład Uniwersytetu i spis wykładów na rok akademicki 1937/38, Poznań 1937.

Uniwersytet Poznański. Skład Uniwersytetu i spis wykładów na rok akademicki 1938/39, Poznań 1937.

Uniwersytet Poznański. Skład Uniwersytetu w roku akademickim 1926/27, Poznań 1927.

Uniwersytet Poznański. Skład uniwersytetu w roku akademickim 1928/29, Poznań 1929.

Wachowski M., Istota oświaty pozaszkolnej. „Przewodnik Społeczny”, 4 (1931) s. 138–147.

Wachowski M., Akcja oświatowa a nieufność osobników zaniedbanych pod względem wychowawczym, „Oświata Polska”, 4 (1936) s. 35–39.

Wachowski M., Ankieta jako środek badań naukowych, „Chowanna”, 1930, s. 149–161, 223–224.

Wachowski M., Epigoni pozytywizmu w pracy oświatowej, „Polska Oświata Pozaszkolna”, 4-5 (1933/34) s. 142–148.

Wachowski M., Idee wiejskości w Uniwersytecie Ludowym, „Przewodnik Społeczny”, 2 (1939) s. 49–58.

Wachowski M., Możliwości oświatowe robotnika, „Przewodnik Społeczny”, 1 (1937) s. 1–8.

Wachowski M., Niedostatek wychowawców w akcji oświatowej, ,,Przewodnik Społeczny”, 10 (1938) s. 313–319.

Wachowski M., O właściwy sprawdzian wartości pracy oświatowej, ,,Przewodnik Społeczny”, 8–9 (1937), s. 268–279.

Wachowski M., O zadaniach oświatowych, ,,Przewodnik Społeczny”, 3 (1936) s. 73–78.

Wachowski M., O zawodzie pracownika społecznego, „Przewodnik Społeczny”, 2 (1930) s. 49–53.

Wachowski M., Podstawowe pojęcia oświaty robotniczej, Poznań 1934.

Wachowski M., Pojęcie przewodnictwa w pracy oświatowej, „Oświata Polska”, 3 (1936) s. 9–14.

Wachowski M., Praca oświatowa a przewodnictwo, w: Z zagadnień przewodnictwa w akcji Katolickiej Młodzieży. Pamiętnik IV konferencji związkowej Katolickiego Związku Młodzieży Żeńskiej i Katolickiego Związku Młodzieży Męskiej odbytej w Poznaniu 2–3 maja 1937 roku, red. Referat Programowy KZMŻ i KZMM, Poznań 1938, s. 64–77.

Wachowski M., Prawdziwość nauczania w Uniwersytecie Ludowym, „Przewodnik Społeczny”, 7 (1938) , s. 177–183.

Wachowski M., Prawo odpowiedniości w wychowaniu szkolnem i w oświacie pozaszkolnej, Poznań 1930.

Wachowski M., Problemy oświatowe robotnika wielkopolskiego, Poznań 1937.

Wachowski M., Przygotowanie zawodowe robotnika rolnego w świetle pedagogiki empirycznej, Poznań 1939.

Wachowski M., Rodzina jako przedmiot działalności oświatowej, „Przewodnik Społeczny”,1 (1935) s. 8–13.

Wachowski M., Rola uniwersytetu ludowego w rozwoju oświaty rolniczej, „Oświata Rolnicza”, 6/7 (1946) s. 289–296.

Wachowski M., Uniwersytet ludowy i jego najbliższe środowisko, „Przewodnik Społeczny”, 7 (1938) s. 223–229.

Wachowski M., Uniwersytet Ludowy jako szkoła przodowników, w: Z zagadnień przodownictwa w Akcji Katolickiej Młodzieży. Pamiętnik IV. Konferencji Związkowej Katolickiego Związku Młodzieży Żeńskiej i Katolickiego Związku Młodzieży Męskiej odbytej w Poznaniu 2 – 3 maja 1937 roku, Poznań 1938, s. 64–77.

Wachowski M., Uwagi z metodyki oświatowej, ,, Przewodnik Społeczny”, 1 (1938) s. 10–22.

Wachowski, M.. Wspomnienia z tajnego nauczania w okresie okupacji, w: Tajny Uniwersytet Ziem Zachodnich. Uniwersytet Poznański 1940– 1945, red. W. Kowalenko, Poznań 1961, s. 196–206.

Wachowski M., Z badań nad samokształceniem młodzieży, „Muzeum” 1930, s. 122–144, 20–216, 256.

Opracowania

Banaszak M., Narodziny Katolickiej Szkoły Społecznej w Poznaniu. „Chrześcijanin w Świecie”, 4 (1974) s. 82–93.

Bender R., Katolicka Szkoła Społeczna w Poznaniu, w: Encyklopedia katolicka, t. 8, Lublin 2000, ł. 1088.

Brenk M., Katolicka Szkoła Społeczna w Poznaniu (1927–1939), „Praca Socjalna”, 3 (2019) s. 137–153.

Brenk M., Ks. Edward Kozłowski (1888–1940) – działacz społeczny, dyrektor Katolickiej Szkoły Społecznej w Poznaniu, „Biografistyka Pedagogiczna”, 7 (2022) nr 1, s. 213–234, DOI: 10.36578/BP.2022.07.01.

Czapliński W., Wydział Filozoficzno–Historyczny, w: Uniwersytet Wrocławski w latach 1945–1970. Księga jubileuszowa, red. W. Floryan, Wrocław – Warszawa – Kraków 1970, s. 67–100.

Dąbrowski K., Arcybiskup Włodzimierz Jasiński (1873–1965). Życie i działalność, Łódź 2015.

Gałczyńska I., Działalność i poglądy pedagogiczne Mariana Wachowskiego, Praca magisterska przygotowana w Katedrze Pedagogiki Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego i Akademii Rolniczej w Warszawie pod kierunkiem prof. Tadeusza Wieczorka, Warszawa 1983 [mps].

Hellwig, J., Dzieje historii wychowania w Polsce i jej twórcy, Poznań 2001, s. 221–231.

Jakubiak K., Organizacje rodzicielskie i instytucjonalne formy współpracy domu i szkoły w Królestwie Polskim oraz w okresie II Rzeczypospolitej, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Pedagogiczne”, 18 (1992) s. 111–125.

Jamrożek W., W pięćdziesięciolecie Zakładu Historii Wychowania Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, w: Wielkopolska i Wielkopolanie w dziejach polskiej edukacji. Księga jubileuszowa z okazji 50–lecia Zakładu Historii Wychowania na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, red. E. Głowacka–Sobiech, K. Kabacińska–Łuczak, Poznań 2017, s. 51–65.

Jankowiak S., Schramm T., Uniwersytet w przestrzeni politycznej w latach 1945‒1989, w: Dzieje Uniwersytetu w Poznaniu w latach 1945‒2019, red. S. Jankowiak, T. Schramm, Poznań 2019, s. 11–142.

Jędrzejczak M., Marian Wachowski, w: Uczeni wrocławscy 1945–1979, red. J. Trzynadlowski, Wrocław 1980, s. 63–65.

Kabacińska K., Wachowski Marian (1903–1970), w: Słownik biograficzny polskiej historii wychowania, red. A. Meissner, W. Szulakiewicz, Toruń 2008, s. 846–849.

Kopczyńska I., Towarzystwo Tomasza Zana w Wielkopolsce w latach 1920–1939, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Historyczny Instytut Historii, Praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. Danuty Konieczki–Śliwińskiej Poznań 2019 [mps],

Kosiek Z., Marian Wachowski (1903–1970), „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 3 (1971)s. 603–607.

Kozłowski, E.. Doc. dr Marian Wachowski – współtwórca pedagogiki rolniczej. „Biuletyn Pedagogiczny Szkolnictwa Rolniczego”, 5 (1970) s. 154–160.

Łoza S., Czy wiesz kto to jest, Warszawa 1938.

Matuszczak A., Marian Wachowski (1903–1970). Prekursor andragogiki, w: Ocalić od niepamięci, red. J. Szablicka-Żak, Kraków 2002, s. 39–59.

Możdżeń S., Bykowski-Jaxa Ludwik, w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. I, red. T. Pilch, Warszawa 2003, s. 446–447.

Nowak-Kluczyński K., Pedagogika na Uniwersytecie Poznańskim (1919–1933) w: Społeczeństwo i edukacja. Teoria a implikacje praktyczne, red. A. Ćwikliński, M. Przybyła, ,Poznań 2015, s. 45–70.

Nowak-Kluczyński K., Poznańska uniwersytecka pedagogika na „Tajnym” Uniwersytecie Ziem Zachodnich w Warszawie (1940–1945), „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, 40 (2021) s. 307–328.

Nowak-Kluczyński K., Problematyka naukowo–badawcza i dorobek naukowy pracowników Katedry Pedagogiki i Dydaktyki Uniwersytetu Poznańskiego 1919–1939 w stulecie powstania Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1919–2019), „Biuletyn Historii Wychowania”, 41 (2019) s. 145–165.

Nowak-Kluczyński K., Rektor Uniwersytetu Poznańskiego Ludwik Ferdynand Jaxa-Bykowski – współtwórca poznańskiej uniwersyteckiej pedagogiki, w: XXX lat Wydziału Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 1919–2023. Wydanie jubileuszowe, red A. Cybal-Michalska A. Gromkowska-Melosik, K. Kuszak i in., Poznań 2023, s. 417–443.

Piaszyk M., Rola Katolickiej Szkoły Społecznej w Poznaniu w zawodowym dokształcaniu zakonnic, „Roczniki Nauk Społecznych”, 7 (1979) s. 85–104.

Pleśniarski B., Marian Wachowski (1903–1970), „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, 4 (1971) s. 623–627.

Przeniosło M., M. Przeniosło, S. Kosno, Profesorowie pedagogiki i psychologii na uniwersytetach II Rzeczypospolitej, „Biografistyka Pedagogiczna”, 8 (2023) nr 1, s. 123-145, DOI: 10.36578/BP.2023.08.02.

Scisłowicz S., Z dziejów samokształcenia w Polsce i na świecie do połowy XX wieku, „Toruńskie Studia Dydaktyczne”, 2 (1993) nr 3, s. 61–78.

Stopińska-Pająk A., Kształtowanie się ośrodków naukowo-badawczych andragogiki w Drugiej Rzeczypospolitej, „Biuletyn Historii Wychowania”, 38 (2018) s. 39–55, DOI: 10.14746/bhw.2018.38.3.

Szulakiewicz W., Historia oświaty i wychowania w Polsce 1944–1956, Kraków 2006.

Wesołowski A., Tadeusz Szczurkiewicz – działalność organizacyjno–naukowa i dydaktyczna (w 85–lecie urodzin), w: 60 lat socjologii poznańskiej: praca zbiorowa, red. A. Kwilecki, Poznań 1981, s. 135–143.

Wincławski W., Słownik biograficzny socjologii polskiej, Toruń 2011.

Wołoszyn S., Nauki o wychowaniu w Polsce w XX wieku, Kielce 1998.

Malinowski A., Ludwik Jaxa-Bykowski o szkolnictwie wyższym, „Forum Akademickie”, 7-8 (2011) s. 93–94.