„Celem moim było jedynie stać się użytecznym rodakom”: Troska o zachowanie dziedzictwa kulturowego ziemi zawkrzeńskiej w świetle odnalezionych Pieśni Ludu dawnej Ziemi Zawskrzeńskiej Władysława Dębskiego (1829-1899)

Wojciech Kućko

doi:10.36578/BP.2023.08.09

Published : 2023-11-28 — Aggiornato il 2023-11-28

V. 8 N. 1 (2023)

„Celem moim było jedynie stać się użytecznym rodakom”

Wojciech Kućko

https://orcid.org/0000-0003-4271-8478

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2023.08.09

Troska o zachowanie dziedzictwa kulturowego ziemi zawkrzeńskiej w świetle odnalezionych Pieśni Ludu dawnej Ziemi Zawskrzeńskiej Władysława Dębskiego (1829-1899)

Abstract

Celem niniejszego artykułu jest omówienie troski o dziedzictwo kulturowe ziemi zawkrzeńskiej oraz prezentacja historii powstania i struktury treściowej spisanych w latach 1879-1886 Pieśni Ludu dawnej Ziemi Zawskrzeńskiej, dotąd nieopublikowanych rękopisów Władysława Dębskiego, przez niektórych badaczy (np. przez Bogumiłę Umińską i Leszka Arenta) uznawanych za zaginione. W tekście przedstawiona jest również postać i twórczość Władysława Piotra Dębskiego (1829-1899), ziemianina, dziedzica i właściciela dóbr Krzywonosi, Dębska i przyległości w pow. mławskim, w parafii Szydłowo, który w swoim życiu, oprócz działalności w gospodarstwie, zajmował się także pisaniem korespondencji i artykułów na temat obyczajowości Północnego Mazowsza, przede wszystkim zaś propagował kulturę ludową i tradycje historycznej ziemi zawkrzeńskiej, obejmującej dawne powiaty: mławski, szreński i niedzborski. Dębski wpisał się w grupę XIX-wiecznych badaczy, etnografów i pasjonatów kultury polskiej, zachęconych m.in. przez Jana Aleksandra Karłowicza do dokumentowania dziejów lokalnych małych ojczyzn. Zebrane przez Dębskiego Pieśni Ludu dawnej Ziemi Zawskrzeńskiej są ważnym świadectwem epoki i bogatym źródłem do dalszych badań nad historią Mazowsza. Do naszych czasów rękopisy Dębskiego, choć figurowały w spisach archiwalnych, nie były szerzej znane i nie poddawano ich poważniejszym analizom, co stanowi pewien brak do nadrobienia we współczesnej historiografii, gdyż zawierają wiele materiałów do opisania lokalnych społeczności w przekazywaniu tradycji i wychowywaniu młodego pokolenia Polaków w czasie, gdy można było walczyć o wolność piórem i poprzez kształtowanie świadomości narodowej. Artykuł jest przyczynkiem do dalszych badań nad tekstami tych pieśni ludowych.

Dettagli

Riferimenti bibliografici

##plugins.themes.libcom.statistics##

Authors

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Kućko, W. (2023). „Celem moim było jedynie stać się użytecznym rodakom”: Troska o zachowanie dziedzictwa kulturowego ziemi zawkrzeńskiej w świetle odnalezionych Pieśni Ludu dawnej Ziemi Zawskrzeńskiej Władysława Dębskiego (1829-1899). Biografistyka Pedagogiczna [Biografia Pedagogica], 8(1), 277–304. https://doi.org/10.36578/BP.2023.08.09

Altmetric indicators

##plugins.themes.libcom.share##

Licence

Questo lavoro è fornito con la licenza Creative Commons Attribuzione - Non commerciale - Non opere derivate 4.0 Internazionale.

Riferimenti bibliografici

Arent L., Władysław Dębski – ziemianin z Krzywonosi, „Ziemia Zawkrzeńska”, 19 (2015) s. 379–389.

Arent L., Władysław Dębski (1829–1899) propagator Mławy, https://codziennikmlawski.pl/2021/07/25/wladyslaw-debski-1829-1899-propagator-mlawy/, dostęp: 22.07.2022.

Arent L., Władysław Dębski herbu Prawdzic (cz. 2.), https://kuriermlawski.pl/842663,Wladyslaw-Debski-herbu-Prawdzic-cz-2.html, dostęp: 22.07.2022.

Borkiewicz-Celińska A., Osadnictwo Zawkrza w okresie książęcym, „Studia i Materiały do Dziejów Ziemi Zawkrzeńskiej”, 1 (1971) s. 37–78.

Dzierzbicki S., Pamiętnik z lat wojny 1915–1918, tekst przygot. T. Jodełka-Burzecki, Warszawa 1983.

Folklor śpiewny osobliwy Północnego Mazowsza, 3, zebrał i opracował T. Kiszczak, Warszawa 1974.

Folklor śpiewny osobliwy ziemi ciechanowskiej, 1–2, zebrał i opracował T. Kiszczak, Warszawa 1970–1971.

Gawełek F., Bibliografia ludoznawstwa polskiego, Kraków 1914.

Gutry C., Zapisani w historii powiatu mławskiego, „Notatki Płockie”, (1963) nr 26, s. 7–15.

Karłowicz J., Poradnik dla zbierających rzeczy ludowe, Warszawa 1871.

Karłowicz J.A., Systematyka pieśni ludu polskiego, „Wisła”, 3 (1889) z. 2, s. 253–278.

Kętrzyński W., O Mazurach, Poznań 1872.

Kolberg O., Dzieła wszystkie, t. 24: Mazowsze, cz. 1, Kraków 1885.

Krawczyk-Wasilewska V., O folklorystyce polskiej w stulecie „Ludu”, „Lud”, 78 (1995) s. 69–80.

Łopuszański B., Katalog zbiorów rękopiśmiennych Muzeum Etnograficznego w Krakowie (część trzecia), „Roczniku Muzeum Etnograficznego w Krakowie”, 6 (1976) s. 289–318.

Nekrolog, „Kurjer Warszawski”, 79 (1899) nr 35, s. 6.

Oracki T., Leksykon sławnych Mazowszan, Ciechanów 1977.

Papierowski A.J., Stefański J., Płocczanie znani i nieznani. Słownik biograficzny, t. 2, Płock 2007.

Pieśni ludowe z Mazowsza północnego. Melodie i teksty, zebrał i opisał T. Kiszczak, wstęp A. Pawlak, Kraków 1986.

Ratusiński B., Archiwalia Muzeum Etnograficznego w Krakowie i ich opracowanie, „Studia Źródłoznawcze”, 24 (1979) s. 204–207.

Rocznik diecezji płockiej 2021. Struktura personalno-administracyjna, red. W. Kućko, Płock 2021.

Rondomańska Z., Pieśni gminne ludu mazurskiego w Prusach Wschodnich ze zbioru Wojciecha Kętrzyńskiego, „Echa Przeszłości”, 20 (2019) nr 1, s. 291–295. DOI: 10.31648/ep.4840.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 4, Warszawa 1883.

Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. – 1970 r., t. 4: A–Ż Nazwiska, red. E. Jankowski i inni, Wrocław 1996.

Słownik pseudonimów pisarzy polskich, t. 2: J–Q, red. E. Jankowski i inni, Wrocław 1995.

Słownik pseudonimów pisarzy polskich, t. 3: R–Ż, red. E. Jankowski i inni, Wrocław 1996.

Sobczyk U., Dzieje pojęcia „folklor” w polskim dyskursie humanistycznym, „Ogrody Nauk i Sztuk”, (2014) nr 4, s. 417–425. DOI: 10.15503/onis2014-417-425.

Teoria kultury. Folklor a kultura, red. M. Waliński, Katowice 1978.

Umińska B., Władysław Dębski (1829–1899) herbu Prawdzic – właściciel ziemski z Krzywonosi w pow. mławskim – zapomniany korespondent prasowy, w: Ziemianie Mazowsza. Spuścizna duchowa i materialna mazowieckich ziemian XVIII–XX wieku, red. U. Adamiak-Giera i inni, Ciechanów 2011, s. 171–194.

Umińska B., Aktywność gospodarcza i społeczna ziemiaństwa guberni płockiej w latach 1865–1914, Ciechanów 2019.

[Wóycicki K.W.], Wiadomości bieżące z pola literatury, nauki i sztuki. Krajowe, „Kłosy”, 29 (1879) nr 731, s. 16.

Wóycicki K.W., Wiadomości bieżące, naukowe, literackie i artystyczne, „Biblioteka Warszawska”, 155 (1879) t. 3, z. 7, s. 130–144.

Zydroń M., Oskar Kolberg i XIX-wieczne badania nad folklorem muzycznym dzisiejszego województwa podkarpackiego, http://muzeumetnograficzne.rzeszow.pl/stara/node/397, dostęp: 10.08.2022.