Kult św. Jacka Odrowąża i jego funkcje pedagogiczne w społeczno-politycznej rzeczywistości Górnego Śląska w XX w. na przykładzie biografii trzech postaci historycznych z tego okresu

Zbigniew Bereszyński

doi:10.36578/BP.2020.05.10

Data publikacji : 08-09-2020

Tom 5 Nr 1 (2020)

Kult św. Jacka Odrowąża i jego funkcje pedagogiczne w społeczno-politycznej rzeczywistości Górnego Śląska w XX w. na przykładzie biografii trzech postaci historycznych z tego okresu

Zbigniew Bereszyński

https://orcid.org/0000-0001-9761-8701

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2020.05.10

Abstrakt

Postać św. Jacka Odrowąża, dominikanina urodzonego według tradycji w Kamieniu Śląskim, odgrywała i nadal bardzo szczególną rolę w społeczno-politycznej rzeczywistości Górnego Śląska, regionu stanowiącego od wieków polsko-niemieckie pogranicze kulturowe. W przeszłości zdarzało się, że ludzie uważający się za duchowych spadkobierców czy naśladowców tej postaci stawali po przeciwnych stronach barykady, gdy rozstrzygała się sprawa politycznej przyszłości ich małej ojczyzny oraz jej związków z Polską i Niemcami. W późniejszym czasie św. Jacek Odrowąż stał się jednym z patronów podjętego przez polski Kościół dzieła duchowej integracji Śląska Opolskiego z Polską w jej nowych granicach państwowych, ukształtowanych w wyniku drugiej wojny światowej. Znakomitą ilustrację tych różnych funkcji społecznych kultu św. Jacka Odrowąża stanowią biografie trzech postaci historycznych, których losy w szczególny sposób wpisały się w historię zmagań o miejsce Górnego Śląska we współczesnej Europie.

Słowa kluczowe:

biografia, historia, św. Jacek Odrowąż, Górny Śląsk, Kamień Śląski

Inne teksty tego samego autora

Zbigniew Bereszyński, Biografistyka w służbie edukacji obywatelskiej społeczeństwa , Biografistyka Pedagogiczna: Tom 4 Nr 1 (2019)

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Bereszyński, Z. (2020). Kult św. Jacka Odrowąża i jego funkcje pedagogiczne w społeczno-politycznej rzeczywistości Górnego Śląska w XX w. na przykładzie biografii trzech postaci historycznych z tego okresu. Biografistyka Pedagogiczna, 5(1), 111–136. https://doi.org/10.36578/BP.2020.05.10

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bogaczewicz S. A., Stróżyna K., Dolny Śląsk i Opolszczyzna, w: Milenium czy Tysiąclecie, red. B. Noszczak, Warszawa 2006, s. 103–118.

Buko A., Najstarsze klasztory dominikańskie w przestrzeni ośrodków wczesnomiejskich na ziemiach polskich, w: Dominikanie. Gdańsk – Polska – Europa. Materiały z konferencji międzynarodowej, pt. Gdańsk i Europejskie Dziedzictwo. Zakon Dominikanów w Dziejach Gdańska, red. D. A. Dekański, A. Gołembnik, M. Grubka op, Gdańsk–Pelplin 2003, s. 287–306.

Dekański D. A., Początki zakonu dominikanów prowincji polsko-czeskiej (pokolenie św. Jacka w zakonie), Gdańsk 1999.

Dobrzyński A. op, Św. Jacek w Kijowie. Ten, który zrealizował marzenie św. Dominika, w: Św. Jacek Odrowąż. Apostoł północnej Europy, s. 35–42.

Doroz-Turek M., Badania architektoniczne dzwonnicy kościoła pw. św. Jakuba Apostoła w Sandomierzu, „Architectus”, 4 (2018) s. 13–30.

Grabelus F., Kult świętego Jacka w Kamieniu Śląskim, Opole 1998.

Hanich A., Likwidacja „stanu tymczasowości administracji kościelnej” na Śląsku Opolskim przez władze komunistyczne w 1951 r., „Śląsk Opolski”, 2003, nr 2 (49), s. 24–30.

Historia, https://sandomierz.dominikanie.pl/klasztor/historia-braci/, dostęp: 16.08.2020.

Horoszkiewicz R., 60 dni walki, w: Godzina druga. Walki pod Górą św. Anny w czasie trzeciego powstania na Górnym Śląsku w 1921 r. (wspomnienia uczestników), Warszawa 1959, s. 92–111.

Horoszkiewicz R., Pod Górą św. Anny (z majowych i czerwcowych dni 1921 roku), „Kwartalnik Opolski”, 2 (1956) nr 2, s. 126–127, 132.

Jędrysik Seweryn, w: „Biała księga” martyrologii duchowieństwa – Polska, XX w. (lata 1914–1989), http://www.swzygmunt.knc.pl/martyrologium/polishreligious/vpolish/htms/polishreligiousmartyr1041.htm, dostęp: 16.08.2020.

Juszkiewicz R., Bitwa pod Mławą, Warszawa 1979.

Kaczmarek, Gimnazjum im. świętego Jacka w Katowicach. Zarys dziejów, w: Religijne inspiracje kultury na Górnym W. J. Śląsku, red. W. Świątkiewicz, ks. J. Wycisło, Katowice 1998, s. 199–212.

Kerner A., Jacek z Kamienia. Pierwszy dominikanin polski, https://opoka.org.pl/biblioteka/T/ts/swieci/s_jacek.html, dostęp: 16.08.2020.

Kielar P. op, Początki zakonu dominikańskiego w Polsce, „Nasza Przeszłość”, 39 (1973) s. 17–102.

Kołeczko W., „Bitwa o Górę św. Anny” z okresu III powstania górnośląskiego, w: Godzina druga. Walki pod Górą św. Anny w czasie trzeciego powstania na Górnym Śląsku w 1921 r. (wspomnienia uczestników), Warszawa 1959, s. 134–149.

Kopiec J., Dzieje Kościoła katolickiego na Śląsku Opolskim, Opole 1991.

Kornek J., Obchody Millenium na Opolszczyźnie, w: Millenium polskie, Walka o rząd dusz, red. C. Wilaniwski, Warszawa 2002, s. 85–90.

Koźlik R., Batalion tarnogórski, w: Godzina druga. Walki pod Górą św. Anny w czasie trzeciego powstania na Górnym Śląsku w 1921 r. (wspomnienia uczestników), Warszawa 1959, s. 150–167.

Kulik T., Hora secunda, w: Godzina druga. Walki pod Górą św. Anny w czasie trzeciego powstania na Górnym Śląsku w 1921 r. (wspomnienia uczestników), Warszawa 1959, s. 112–133.

Kwiatek A., Jędrysik Seweryn, w: Encyklopedia powstań śląskich, red. zbior., Opole 1982.

Legendy dominikańskie, przekład i opracowanie J. Salij op, Poznań 1982.

Madej-Janiszek R., Polski Apostoł Północnej Europy – święty Jacek „od pierogów” na Mazowieckiej Drodze św. Jakuba, w: Święci i błogosławieni na drodze św. Jakuba – w 800. rocznicę pielgrzymki św. Franciszka z Asyżu do Santiago do Compostela, red. A. Jackowski i F. Mróz, Kraków 2014, s. 107–118.

Marek F. A., Święty Jacek i inni wielcy Odrowążowie, http://dlp90.pl/index.php?kid=5&id=5899fa58aecef, dostęp: 16.08.2020.

Maslauskaitė S., Quod vel lapidis virtutem, vel floris pulchritudinem desygnat. Ikonografia św. Jacka w sztuce religijnej na Litwie, w: Św. Jacek Odrowąż. Apostoł północnej Europy, s. 50–61.

Mateja E., Kult św. Jacka w jego rodzinnej miejscowości, w: Święty Jacek Odrowąż i dominikanie na Śląsku, red. A. Barciak, Opole 2008, s. 26–33.

Melvin J., Nazi general didn’t save Paris: historian, „The Local”, 25 sierpnia 2014, https://www.thelocal.fr/20140825/nazi-general-didnt-save-paris-expert, dostęp: 16.08.2020.

Mikołajec J., Działalność biskupa Franciszka Jopa w diecezji opolskiej (1956–1976), Opole 1992.

Nawrot D., Organizacja Legionów Polskich w Zagłębiu Dąbrowskim w 1914 roku i jej echa na Górnym Śląsku, w: I wojna światowa na Śląsku. Historia – literatura – kultura, red. G. B. Szewczyk i R. Kaczmarek, Oświęcim 2016, s. ….

Niższe Seminarium Duchowne w Katowicach, https://silesia.edu.pl/index.php?title=Niższe_Seminarium_Duchowne_w_Katowicach, dostęp: 16.08.2020.

Obertyński Z., Dzieje kanonizacji św. Jacka, „Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny”, 4 (1961) nr 1–4, s. 79–172.

Orłowski G., Franciszek Jop (1897–1976) – biskup trzech diecezji, „Śląsk Opolski”, 2003, nr 2 (49) s. s. 39–40.

Podlewski S., Wierni Bogu i Ojczyźnie. Duchowieństwo katolickie w walce o niepodległość Polski w II wojnie światowej, Warszawa 1985.

Prywatne Katolickie Gimnazjum Męskie im. św. Jacka w Katowicach, https://silesia.edu.pl/index.php/Prywatne_Katolickie_Gimnazjum_Męskie_im._św._Jacka_w_Katowicach, dostęp: 16.08.2020.

Röll H. J., Strachwitz. Historia jednego z najwybitniejszych dowódców wojsk pancernych II wojny światowej, tłum W. Sawicki, Poznań 2013.

Ryżewski W., Działania zaczepne grupy „Północ” na Opolszczyźnie w trzecim powstaniu śląskim (3–9 v 1921 r.), „Kwartalnik Opolski”, 21 (1975) nr 1, s. 23–45.

Samodzielnie myśleć i wybierać. Dzieje Prywatnego Gimnazjum i Liceum Katolickiego im. Św. Jacka w Katowicach 1935–1950, red. J. Skwara, Katowice 2002.

Sanecki T. P., Historia 1 Pułku Strzelców Bytomskich. O wolną Polskę, o polski Śląsk, Kraków 2017.

Sękowski R., Herbarz szlachty śląskiej, t. 4: k–l, Chorzów 2005; t. 6: O–Po, Chorzów 2008.

Sorczyński A. A., Samodzielnie myśleć i wybierać (II). Dzieje Niższego Seminarium Duchownego im. św. Jacka w Katowicach, Katowice 2005.

Spież J. A. op, Święty Jacek Odrowąż, Poznań 2016.

Szczykała B., Święty Jacek – patron Metropolii Katowickiej, „Z tej Ziemi. Śląski kalendarz katolicki na rok 1995”, Katowice 1994, s. 185–186.

Szymański A., Ks. bp dr Franciszek Jop – prawodawca i organizator diecezji opolskiej, Opole 2007.

Uroczystości milenijne 1966 roku. Sprawozdania Urzędów Spraw Wewnętrznych, red. W. Chudzik, I. Kielmel, I. Marczak, Warszawa 1996.

Wiater E., Wierny pies pański. Biografia św. Jacka Odrowąża, Kraków 2015.

Wilgusiewicz A., Seweryn Jędrysik (1893–1942), w: Tobie Polsko. Szkice biograficzne działaczy ruchu niepodległościowego na Górnym Śląsku, red. W. Lesiuk i W. Zieliński, Opole–Katowice 1981, s. 214–217.

Woroniecki J. op, Św. Jacek Odrowąż i sprowadzenie Zakonu Kaznodziejskiego do Polski, Kraków 2007.

Wrzosek M., Powstania śląskie 1919–1921. Zarys działań bojowych, Warszawa 1971.

Wuwer A., Dzieła społeczne pod wezwaniem św. Jacka Odrowąża w (archi)diecezji katowickiej, w: Św. Jacek Odrowąż. Apostoł północnej Europy, red. A. Nocoń i A. Wuwer, Roma–Katowice 2012, s. 159–173.

Wysocki W. J., Duszpasterstwo polowe powstań śląskich, w: Górny Śląsk 1918–1922, red. T. Skoczek, Warszawa 2015, s. 161–178.

Žáček R., Górny Śląsk na progu historii, w: Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu, red. J. Bahlcke, D. Gawrecki, R. Kaczmarek, Gliwice 2011, s. 97–116.