Anieli Marii Aleksandrowiczówny (1866-1946) działalność publiczna: Szkic do portretu działaczki oświatowej

Adam Wątor

doi:10.36578/BP.2023.08.24

Data publikacji : 28-11-2023 — zaktualizowane 28-11-2023

Tom 8 Nr 1 (2023)

Anieli Marii Aleksandrowiczówny (1866-1946) działalność publiczna

Adam Wątor

https://orcid.org/0000-0002-7670-5504

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2023.08.24

Szkic do portretu działaczki oświatowej

Abstrakt

Aniela Aleksandrowiczówna była aktywną polską działaczką oświatową. Pracę zawodową w szkolnictwie łączyła z aktywnością społeczną. Bez zbędnej przesady należy stwierdzić, że nie było wówczas organizacji, stowarzyszenia, instytucji oświatowej, w której nie zaznaczyłaby swego udziału (Związek Nauczycielek, Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, Krajowa Delegacja Towarzystw Nauczycielskich, Towarzystwo Szkoły Ludowej, Towarzystwo Oświaty Ludowej, Towarzystwo Szkoły Ludowej). Wielokrotnie wypowiadała się na temat polonizacji szkolnictwa w zaborze austriackim, a korzystając z swobód autonomicznych skutecznie prezes ten realizowała w praktyce. Reprezentowała interesy zawodowe środowiska nauczycielskiego, m.in. przygotowując petycje do Sejmu Krajowego. Zasiadając w zarządzie Polskiego Muzeum Szkolnego zabiegała o wyposażenie szkół w pomoce naukowe. Aktywność wykazywała w stowarzyszeniach społecznych (Fundusz Burs Polskich, Towarzystwo „Ochrona Młodzieży”, PCK) i kobiecych (Zjednoczenie Polskich Chrześcijańskich Towarzystw Kobiecych, Towarzystwo Zwalczania handlu Dziewczętami, Towarzystwo Kolonii Wakacyjnych dla Dziewcząt), zabiegając o tworzenie miejsc pracy w ramach „przemysłu kobiecego”. Wykazywała znaczącą aktywność publicystyczną. Podczas I wojny światowej i walk o niepodległość uczestniczyła w akcjach na rzecz wspierania żołnierza polskiego (Komitet Opieki nad Żołnierzem-Polakiem, Towarzystwo Zagród dla Inwalidów Wojennych im. T. Kościuszki). Zajmowała się niesieniem pomocy ubogim i dzieciom (Polski Komitet „Dzieci na wieś”). W 1919-1927 zasiadała w Tymczasowej Radzie Miejskiej Lwowa. Politycznie związana była z obozem narodowym. Niniejszy szkic oparty został na materiałach źródłowych archiwalnych i publikowanych, szeroko wykorzystanej prasie, literaturze wspomnieniowej (pamiętnikarskiej) oraz opracowaniach naukowych.

Słowa kluczowe:

Galicja – Małopolska Wschodnia, oświata, wychowanie, działalność narodowa, XIX-XX

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Wątor, A. (2023). Anieli Marii Aleksandrowiczówny (1866-1946) działalność publiczna: Szkic do portretu działaczki oświatowej. Biografistyka Pedagogiczna, 8(1), 147–171. https://doi.org/10.36578/BP.2023.08.24

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Białynia Chołodecki J. (Walery Ćwik), Kamilla Poh. Szkic biograficzny, Lwów 1896.

Biedrzycka A., Kalendarium Lwowa 1918-1939, Kraków 2012.

Borzemski W. M., Pamiętnik tajnych organizacji niepodległościowych na terenie byłej Galicji w latach 1880-1897, Lwów 1930.

Kirkor-Kiedroniowa Z., Wspomnienia, t. 1-3, oprac. A. Szklarska-Lohmannowa, Kraków 1986-1989.

Majorek Cz., Marmon W., Dorobek Drugiego Polskiego Kongresu Pedagogicznego we Lwowie (1909 r.), „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace z Historii Oświaty i Wychowania”, 131 (1989) s. 123-148.

Michalska-Bracha L., Działalność społeczna Zjednoczenia Polskich Chrześcijańskich Towarzystw Kobiecych we Lwowie (1913-1939), red. O. Arkusza, O. Vinnicenko, M. Mudryj, „L’viv. Misto-suspil’stvo-kult’tura”, 8 (2012) c. 2, s. 154-163.

Nicieja S. S., Cmentarz obrońców Lwowa, Wrocław 1990.

Orlętom: Straż Mogił Polskich Bohaterów. Przewodnik po Cmentarzu Obrońców Lwowa, Lwów 1934.

Próchnicki Z., Dwudziestopięciolecie Towarzystwa Szkoły Ludowej (3 maja 1891-3 maja 1916), Lwów 1916.

Przegląd nurtów myśli politycznej Narodowej Demokracji w Galicji i odrodzonej Polsce. Pamiętniki Stanisława Rymara, Kraków 2017.

Przeniosło M., Polskie Towarzystwo Pedagogiczne we Lwowie (materiały z lwowskiego Archiwum Historycznego), „Galicja. Studia i Materiały”, 1 (2015) s. 378-396.

Rędziński K., Działalność Towarzystwa Oświaty Ludowej we Lwowie (1881-1914), „Kultura – Przemiany – Edukacja”, 6 (2018) s. 46–70.

Rędziński K., Działalność Towarzystwa Szkoły Ludowej we Lwowie (1892-1918), „Pedagogika. Studia i Rozprawy”, 29 (2020) s. 277-300, DOI: 10.16926/p.2020.29.19.

Roman W. K., Aby pamięć nie zginęła? Polskie Archiwum Wojenne (1915-1921) i jego zbiory, „Archeion”, 70 (2019) s. 185-202, DOI: 10.4467/26581264ARC.19.009.11818.

Romanowiczówna Z., Dziennik lwowski 1842-1930, t. 1-2, oprac. Z. Sudolski, Warszawa 2005.

Spis nauczycieli publicznych szkół powszechnych i państwowych seminariów nauczycielskich w okręgu lwowskim, oprac. S. Lehnert, Lwów 1924.

Suchmiel J., Idea i organizacja galicyjskiej akcji „Dzieci na wieś”, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika”, 22 (2013) s. 399-408.

Świetlik K., Lwowska spuścizna Zofii Romanowiczówny (1842-1935), „Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych”, 10 (2021) s. 37-52.

Terlecki R., Oświata dorosłych i popularyzacja nauki w Galicji w okresie autonomii, Wrocław 1990.

Twardowski K., Dzienniki, oprac. R. Jadczak, cz. I: 1915-1927, Toruń 1997.

Wałdoch J., Sprawa Lwowskiego Samorządu miejskiego przed Najwyższym Trybunałem Administracyjnym w 1929 r., „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa”, 13 (2020) nr 2, s. 205-215, DOI: 10.4467/20844131KS.20.016.12059.

Wątor A., Słownik działaczy Narodowej Demokracji w Galicji, Szczecin 2008.

Wiczkowski J., Lwów. Jego rozwój, stan kulturalny oraz przewodnik po mieście, Lwów 1907.

Zamorski J., Ernest Adam. Wielki cichy pracownik narodowy, Warszawa 1927.