Niepełnosprawność wzroku – edukacyjno-rehabilitacyjny wymiar pisania o sobie: Rozważania wokół edukacji biograficznej w tyflopedagogice

Małgorzata Czerwińska

doi:10.36578/BP.2025.10.78

Data publikacji : 30-12-2025

Tom 10 Nr 4 (2025)

Niepełnosprawność wzroku – edukacyjno-rehabilitacyjny wymiar pisania o sobie

Małgorzata Czerwińska

https://orcid.org/0000-0002-8843-7068

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.78

Rozważania wokół edukacji biograficznej w tyflopedagogice

Abstrakt

Problematyka literackiego pisania o sobie osób z niepełnosprawnością wzroku posiada znikomą i rozproszoną reprezentację w literaturze przedmiotu w obszarze nauk pedagogicznych i literaturoznawczych. Stąd też celem niniejszego opracowania jest próba określenia znaczenia autobiograficznej aktywności literackiej osób z niepełnosprawnością wzroku w procesie edukacyjno-rehabilitacyjnym w obrębie tyflopedagogiki, w tym geragogiki specjalnej.

Opierając się na materiale pozyskanym metodą bibliograficzną, poddanym metodzie analizy opisowo-krytycznej (zapisów literackich oraz wypowiedzi prasowych autorów w postaci biograficznych wywiadów dziennikarskich) – starano się wskazać możliwości wykorzystania narracji autorstwa osób z niepełnosprawnością wzroku w postępowaniu edukacyjno-rehabilitacyjnym wobec osób z niepełnosprawnością wzroku, opartym na edukacji biograficznej, z wykorzystaniem biblioterapii reminiscencyjnej i mentoringu.

Podjęte rozważania toczyły się zatem wokół zagadnień dotyczących potrzeby pisania o sobie i jej wymiaru edukacyjno-rehabilitacyjnego, miejsca tematyki niepełnosprawności wzroku w autobiograficznych zapisach literackich, zastosowania autobiograficznych zapisów niewidzących pisarzy w edukacji i rehabilitacji, zwłaszcza edukacji biograficznej, za pomocą biblioterapii reminiscencyjnej i mentoringu.

Obok postulatów praktycznych, zawierających uwagi metodyczno-organizacyjne, wyprowadzono postulaty badawcze, wśród których kluczowym jest autorski model badawczy (bibliologiczno-funkcjonalny) twórczości biograficznej autorów z niepełnosprawnościami.

Słowa kluczowe:

autobiografia, osoba z niepełnosprawnością wzroku, edukacja, rehabilitacja, uczenie się z biografii

Inne teksty tego samego autora

Małgorzata Czerwińska, Od doznania niepełnosprawności – do przystosowania , Biografistyka Pedagogiczna: Tom 9 Nr 1 (2024)

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Czerwińska, M. (2025). Niepełnosprawność wzroku – edukacyjno-rehabilitacyjny wymiar pisania o sobie: Rozważania wokół edukacji biograficznej w tyflopedagogice. Biografistyka Pedagogiczna, 10(4), 31–62. https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.78

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Abramowska J., Jednak autor!, „Teksty Drugie”, 2 (1994) s. 49.

Andrzejewski L., Nieoceniony skarb, Kielce 2000.

Bron A., Biograficzność w badaniach andragogicznych, „Dyskursy Młodych Andragogów”, 10 (2009) s. 37-54.

Brzezińska A.I., Kaczan R., Rycielska L., Przekonania o swoim życiu. Spostrzeganie histo-rii życia przez osoby z ograniczeniami sprawności, Warszawa 2010.

Chatzipentidis K., Biblioterapia reminiscencyjna osób starszych i możliwości jej zastosowa-nia podczas epidemii COVID-19, „Dyskurs i Dialog”, 4 (2020) s. 107-117.

Cieciuch J., Między przedmiotem a metodą. Wątpliwości związane z koncepcją tożsamości narracyjnej McAdamsa, w: Psychologia narracyjna. Tożsamość, dialogowość, pogranicza, red. E. Dryll, A. Cierpka, Warszawa 2011, s. 111-131.

Cieński A., Z dziejów pamiętników w Polsce, Opole 2002.

Czerniawska O., Drogi i bezdroża andragogiki i gerontologii. Szkice i rozprawy, Łódź 2007.

Czerwińska M., Słowem potrafię wszystko. O piśmienniczości osób z niepełnosprawnością wzroku. Studium bibliologiczno-tyflologiczne, Zielona Góra 2012.

Czerwińska M., Od doznania niepełnosprawności do przystosowania. O punktach zwrotnych i terapeutycznych wartościach życia i twórczości Michała Kaziowa, „Biografistyka Pedago-giczna”, 9 (2024) nr 1, s. 103-126, DOI: 10.36578/BP.2024.09.24.

Dąbrowski K., Dezintegracja pozytywna, Warszawa 1979.

Demetrio D., Autobiografia. Terapeutyczny wymiar pisania o sobie, tł. A. Skolimowska, Kraków 2000.

Denzin N.K., Interpretative Biography, Newbury Park 1989.

Dominice P., Uczyć się z życia. Biografia edukacyjna w edukacji dorosłych, wstęp O. Czerniaw-ska, tł. M. Kopytowska, Łódź 2006.

Dubas E., Uczenie się z (własnej) biografii – wprowadzenie, w: Uczenie się z (własnej) bio-grafii, red. E. Dubas, W. Świtalski, Łódź 2011, s. 5-9.

Dubas E., Andragogiczne badania biografii – zakresy, trudności, etyka badacza. wybrane aspekty, w: Biografie i uczenie się, red. E. Dubas, J. Stelmaszczyk, Łódź 2015, s. 32-47.

Dubas E., Edukacja w andragogicznych badaniach biograficznych – biografia edukacyjna, w: Badanie biografii – źródła, metody, konteksty, red. R. Skrzyniarz, E. Krzewska, W. Zgło-bicka-Gierut, Lublin 2014, s. 17-31.

Dziemidok B., Katarktyczno-kompensacyjna funkcja sztuki, w: Sztuka i społeczeństwo. Krea-tywne funkcje sztuki, red. A. Kuczyńska, Warszawa 1976, s. 92-126.

Frankl V.E., Homo patiens. Próba wyjaśnienia sensu cierpienia, Warszawa 1984.

Frankl V. E., Homo patients, przeł. R. Czernecki, Z. J. Jaroszewski, Warszawa 1998.

Frankl V. E., Człowiek w poszukiwaniu sensu, przeł. A. Wolnicka, Warszawa 2009.

Giza-Poleszczuk A., Autobiografia między symbolem a rzeczywistością, „Kultura i Społe-czeństwo”, 34 (1990) nr 1, s. 95–109.

Jan Paweł II, Moje ulubione modlitwy. Ewangelia cierpienia, wybór L. Sapienza, tł. ks. M. Dziubiński, Poznań 2002.

Jaspers K., „Sytuacje graniczne”, w: R. Rudziński, Jaspers, tł. A. Staniewska, M. Skwieciński, Warszawa 1978, s. ????

Kapłon T., Widzenie świata od nowa, „Wiadomości”, 20 (1978) s. 13.

Kaziów M., A jednak w pamięci. Opowieść biograficzna o ociemniałym kapitanie wojsk au-striackich i polskich ‒ Janie Silhanie, Warszawa 1994.

Kaziów M., Chcę pisać o człowieku, rozm. przepr. M. Czerwińska, „Pochodnia”, 12 (1992) s. 33.

Kaziów M., Dłoń na dźwiękach, Lublin 1998.

Kaziów M., Gdy moim oczom, Warszawa 1985.

Kaziów M., Nie chciałem kreować się na bohatera... rozm. przepr. red., „Pochodnia”, 7 (1987) s. 28-30.

Kaźmierska K., Czapliński P., Julkowska V., Biografia, w: Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, współpraca: J. Kalicka, Warszawa 2014, s. 61-67.

Kowalewski L., Psychologiczna i społeczna sytuacja dzieci niepełnosprawnych, w: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, red. I. Obuchowska, Warszawa 1991, s. 55-100.

Kowalik E., Sukces pisarski niewidomego nauczyciela, „Pochodnia”, 7/8 (1973) s. 52-53.

Kozielecki J., Koncepcja transgresyjna człowieka. Analiza psychologiczna, Warszawa 1987.

Kozielecki J., O człowieku wielowymiarowym. Eseje psychologiczne, Warszawa 1988.

Kozielecki J., Transgresja i kultura, Warszawa 2002.

Lasocińska K., Autobiografia jako autokreacja. Twórcze aspekty procesu myślenia autobio-graficznego w edukacji dorosłych, w: Biografie edukacyjne. Wybrane konteksty, red. E. Du-bas, J. Stelmaszczyk, Łódź 2014, s. 33-46.

Lejeune P., Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, tł. W. Grajewski i in., Kra-ków 2001.

Maslow A.H., Motywacja i osobowość, Warszawa 1990.

Mazurek E., Biografie edukacyjne kobiet dotkniętych rakiem piersi, Wrocław 2013.

Mitraszewski A., A jednak życie, Wrocław 1974.

Mitraszewski N., Ku pełni życia, Wrocław 1980.

Mitraszewski N., Przerwany szlak, Wrocław 1977.

Mitraszewski N., Sam talent to za mało, „Wiadomości”, 40 (1978) s. 6.

Nowak-Dziemianowicz M., Doświadczenia rodzinne w narracjach: interpretacje sensów i znaczeń, Wrocław 2006.

Obuchowska I., O autorewalidacji, w: Z problematyki kształcenia pedagogów specjalnych, red. K. Kuligowska, Warszawa 1991.

Obuchowski K., Psychologia dążeń ludzkich, Warszawa 1983.

Okła W., Człowiek w sytuacji choroby, w: Psychologiczne konteksty doświadczania straty, red. S. Steuden, K. Janowski, Lublin 2009, s. 13-23.

Osińska K., Twórcza obecność chorych, Warszawa 1983.

Ossowski S., O wychowawczych potencjach twórczości artystycznej, w: Teoria wychowania estetycznego, red. I. Wojna,Warszawa 1997, s. 100-111.

Pilecka W., Zasoby osobowości szansą kreatywnej adaptacji osób z głębokimi wadami wzro-ku w: Rehabilitacja oraz edukacja dzieci i młodzieży z dysfunkcjami narządu wzroku, red. J. Pilecki, M. Kozłowski, Kraków 1999 s. 47-58.

Popielski K., Psychologia egzystencji: wartości w życiu, Lublin 2008.

Popielski K., Wartości i ich znaczenie w życiu ludzi, w: Człowiek – wartości – sens. Studia z psychologii egzystencji. Logoteoria i nooteoria, red. K. Popielski Lublin 1996.

Riemann G., Schütze F., „Trajektoria” jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bezładnych procesów społecznych, „Kultura i Społeczeństwo”, 2 (1992) s. 89-109.

Rubin J. R., Bibliotherapy Sourcebook, London 1978.

Ruszkiewicz M., Na styku światła i mroku, Warszawa 1992.

Schütze F., Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne – część 1–2, tł. K. Waniek, w: Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, red. K. Kaźmierska, Kraków 2012, s. 141–278.

Skibińska E.M., Mikroświaty kobiet. Relacje autobiograficzne, Radom 2006.

Stańczakowa J., Boicie się czarnego ptaka?, Warszawa 1989.

Stańczakowa J., Dziennik we dwoje, t. 1-2, Warszawa 1992-1994.

Stańczakowa J., Przejścia, Warszawa 1986.

Stańczakowa J., Ślepak, Warszawa 1982.

Strauss A.L., Continual Permutation of Action, New York 1993.

Szczygieł J., Jak trudno kochać, Warszawa 1976.

Szczygieł J., Milczenie, Warszawa 1962.

Szczygieł J., Nigdy cię nie opuszczę, Warszawa 1972.

Szczygieł J., Po kocich łbach, Warszawa 1976.

Szczygieł J., Po kocich łbach, „Nasz Świat”, 12 (1976) s. 4-8.

Szczygieł J., Tarnina, Warszawa 1960.

Szczygieł J., Ziemia bez słońca, Warszawa 1968.

Tedeschi R.G., Calhoun L.G., Podejście kliniczne do wzrostu po doświadczeniach trauma-tycznych, w: Psychologia pozytywna w praktyce, tł. A. Jaworska-Surma, red. P.A. Linley, S. Joseph. Warszawa 2007.

Tedeschi R.G., Calhoun L.G., The Post-Traumatic Growth Inventory: Measuring the posi-tive legacy of trauma. „Journal of Traumatic Stress”, 9 1996) nr 3, s. 455-471.

Tokarska U., Narracyjna gra (auto)BIOGRAFICZNA „W osiemdziesiąt historii dooKOŁA ŻYCIA” jako autorska forma wspomagania rozwoju człowieka dorosłego, w: Psychologia narracyjna. Tożsamość, dialogowość, pogranicza, red. E. Dryll, A. Cierpka, Warszawa 2011, s. 219-239.

Tokarska U., W poszukiwaniu jedności i celu. Wybrane techniki narracyjne, w: Wybrane zagadnienia z psychologii osobowości, red. A. Gałdowa, Kraków 1999, s. 169-204.

Tomasik E., Możliwości zastosowania biblioterapii względem osób starszych, w: Książka w działalności terapeutycznej, red. E.B. Zybert, Warszawa 1997.

Walkiewicz M., Można być szczęśliwym, w: Trzy portrety. O kobietach radzących sobie z dysfunkcją wzroku, red. J. Kuczyńska-Kwapisz, Warszawa 2004, s. 90-126.