Generał Władysław Anders (1892–1970): Stan badań biograficznych

Jacek Pietrzak

doi:10.36578/BP.2025.10.90

Data publikacji : 30-12-2025

Tom 10 Nr 4 (2025)

Generał Władysław Anders (1892–1970)

Jacek Pietrzak

https://orcid.org/0000-0001-5996-6270

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.90

Stan badań biograficznych

Abstrakt

Generał Władysław Anders jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych polskich postaci historycznych, której znaczenie wykracza poza status wybitnego dowódcy okresu II wojny światowej. Stał się symbolem wielkiej odysei polskich żołnierzy i cywilów z sowieckiego „domu niewoli” poprzez Bliski Wschód po walki w kampanii włoskiej, na czele z bitwą o Monte Cassino. Jest on także postacią znaną badaczom i pasjonatom historii II wojny światowej poza Polską. Niniejszy artykuł jest przeglądem publikacji naukowych poświęconych postaci Andersa i stanowi próbę odpowiedzi na pytanie czy historiografia, zwłaszcza polska, spełnia oczekiwania związane z rangą postaci i zainteresowaniem jej biografią.

Słowa kluczowe:

Anders Władysław (1892–1970), biografie, historiografia

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Pietrzak, J. (2025). Generał Władysław Anders (1892–1970): Stan badań biograficznych. Biografistyka Pedagogiczna, 10(4), 343–360. https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.90

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Źródła drukowane

Anders W., Bez ostatniego rozdziału. Wspomnienia z lat 1939–1946, London 1949, Lublin 1992.

Anders-Nowakowska A., Mój ojciec generał Anders, Warszawa 2007.

Ciechanowski J., Spór o naczelne dowództwo pomiędzy gen. W. Andersem i gen. T. Borem-Komorowskim, „Zeszyty Historyczne” (Paryż), 94 (1990) s. 48 –65.

Dziennik czynności gen. Władysława Andersa 1941–1945, przyg. do druku, wstęp i oprac. B. Polak, Koszalin 1998.

Englert J.L., Barbarski K., Generał Anders, Londyn 1990, Warszawa 1991, 2007.

Englert J.L., Polak B., Polak M., Generał Władysław Anders (11 VIII 1892–12 V 1970), Londyn –Leszno 2012

Generał Anders w poezji, oprac. A.K. Kunert, Halinów [2007].

Generał broni Władysław Anders. Wybór pism i rozkazów, wstęp, wybór i oprac. B. Polak, Warszawa 2009.

Generał broni Władysław Sikorski – generał dywizji Władysław Anders. Korespondencja 1941–1943. Wybór dokumentów, wstęp, wybór i oprac. B. Polak, Koszalin 2000.

Generał Władysław Anders (1892–1970) w świetle dokumentów i publicystyki, oprac. i red. N. Bujniewicz, I. Sawicka, Warszawa 2007.

Grabiec M. [Borejsza J.?], Kariera barona Andersona, Warszawa [1947].

Kirszak J., Polak B., Polak M., Generał Władysław Anders 1892–1970. Czyny i pamięć, Warszawa 2022.

Klimkowski J., Byłem adiutantem generała Andersa, wstęp i red. S. Brodzki, Warszawa 1959.

Kondracki T., „Nie jest czas, żeby robić gesty, których świat nie rozumie”. Dowódca II Korpusu Polskiego generał Władysław Anders wobec tzw. buntu Sulika – protestu 5 Kresowej Dywizji Piechoty, „Dzieje Najnowsze”, 36 (2004) nr 1, s. 189 –198.

„Wybitnie wroga jednostka”. Komuniści przeciwko generałowi Władysławowi Andersowi 1943–1970. Wybór dokumentów, wybór i oprac. B. Polak. M. Polak, Leszno 2008.

Żaryn J., Raport z rozmowy w cztery oczy, czyli opinie i poglądy generała Władysława Andersa, „Biuletyn IPN”, 2005, nr 9 –10, s. 101 –110.

Opracowania

Berberyusz E., Anders spieszony, Warszawa 1992, wyd. 2, pt. Władysław Anders. Życie po Monte Cassino, Warszawa 2012.

Białokur M., Generał Anders w szkolnej edukacji historycznej. Propozycje dydaktyczne w ujęciu historiograficznym, w: Generał Władysław Anders – żołnierz czasu pokoju i wojny, red. A. Szczepaniak, Opole 2008, s. 173 –190.

Caddick-Adams P., Monte Cassino. Piekło dziesięciu armii, tł. M. Bielewicz, Kraków 2019.

Ciechanowski J., General Władysław Anders, the Home Army and the Warsaw Rising of 1944, w: General Władysław Anders. Soldier and Leader of the Free Poles in Exile, red. J. Pyłat, J. Ciechanowski, A. Suchcitz, London 2008, s. 145 –161.

Ciechanowski J.S., General Władysław Anders and his contacts with Spain, w: General Władysław Anders. Soldier and Leader of the Free Poles in Exile, red. J. Pyłat, J. Ciechanowski, A. Suchcitz, London 2008, s. 193 –206.

Furier A., Polish Peoples Republic propaganda and General Władysław Anders, w: General Władysław Anders. Soldier and Leader of the Free Poles in Exile, red. J. Pyłat, J. Ciechanowski, A. Suchcitz, London 2008, s. 207 –232.

Gałęzowski M., Na białym koniu. Szkic biograficzny dowódcy 2 Korpusu Polskiego, Warszawa 2019.

Generał Anders. Życie i chwała, oprac. i red. M. Hemar, Londyn 1970, Londyn–Warszawa 2007.

Hanson J., General Władysław Anders and the Diplomats, w: General Władysław Anders. Soldier and Leader of the Free Poles in Exile, red. J. Pyłat, J. Ciechanowski, A. Suchcitz, London 2008, s. 179–191.

Hope M., General Anders As Commander-in-Chief 1945 and Rejected Head of the Polish Resettlement Corps, w: General Władysław Anders. Soldier and Leader of the Free Poles in Exile, red. J. Pyłat, J. Ciechanowski, A. Suchcitz, London 2008, s. 171–177.

Jóźwiak Z., Na frontach wielkiej wojny 1914–1918, w: Bitwy generała Władysława Andersa. Studia i materiały do dziejów 2 Korpusu Polskiego, red. B. Polak, W. Handke, Z. Jóźwiak, Leszno 2007, s. 7–11.

Kalbarczyk S., Armia Andersa w ZSRS 1941–1942. Niespełnione braterstwo broni z Armią Czerwoną, Warszawa 2020.

Keegan J., Wheatcroft A., Who’s Who in Military History from 1453 to Present Day, London–New York 1996.

Kondracki T., Polskie organizacje kombatanckie w Wielkiej Brytanii w latach 1945–1948, Warszawa 2007.

Koreś D., Udział gen. bryg. Władysława Andersa w kampanii polskiej 1939 r., w: Generał Władysław Anders – żołnierz czasu pokoju i wojny, red. A. Szczepaniak, Opole 2008, s. 37–54.

Kornat M., Stobiecki R., Zbigniew Sebastian Siemaszko (28 X 1923 – 2 II 2021), „Dzieje Najnowsze”, 54 (2022) nr 3, s. 227–231.

Kościański Z., Walki Nowogródzkiej Brygady Kawalerii i Grupy Operacyjnej gen. Andersa, w: Bitwy generała Władysława Andersa. Studia i materiały do dziejów 2 Korpusu Polskiego, red. B. Polak, W. Handke, Z. Jóźwiak, Leszno 2007, s. 57–67.

Kozłowski W., Generał Władysław Anders (1892–1970) – rodak z ziemi kutnowskiej. Kilka uwag do bogatego życiorysu, „Kutnowskie Zeszyty Regionalne”, 12 (2008) s. 225–274.

Kubis B., Życie i służba żołnierza – gen. Władysław Anders w polskich podręcznikach do nauczania historii w minionym półwieczu, w: Generał Władysław Anders – żołnierz czasu pokoju i wojny, red. A. Szczepaniak, Opole 2008, s. 161–171.

Laszczkowski M., Władysław Anders – filister Korporacji Akademickiej „Arkonia”, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, 8 (2007) nr 4, s. 261–271.

Latawski P., Personalities and Military Coalitions: The Case of the Leese and Anders Command Relationship, w: General Władysław Anders. Soldier and Leader of the Free Poles in Exile, red. J. Pyłat, J. Ciechanowski, A. Suchcitz, London 2008, s. 77–90.

Lencznarowicz J., Zwycięski wódz i zdradziecki watażka. Postać Władysława Andersa w mitologii politycznej polskiej emigracji pojałtańskiej, „Przegląd Polonijny”, 33 (2007) nr 1, s. 5–40.

Markert M., Generał broni Władysław Anders 1892–1970, Warszawa 2012.

Nieuważny A., Wasiliew A., Bój o Kuchcze w 1915 r. Kornet Anders zdobywa Krzyż św. Jerzego, „Inne Oblicza Historii”, 5 (2009) s. 12–19.

Nurek M., Gorycz zwycięstwa. Los Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie po II wojnie światowej 1945–1949, Gdańsk 2009.

Panecki T., Generał Władysław Anders: dowódca 2 Korpusu, p.o. Naczelnego Wodza PSZ, w: Naczelni Wodzowie i wyżsi dowódcy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, red. S. Zwoliński, Warszawa 1995, s. 71–79.

Parker M., Monte Cassino. Bitwa narodów II wojny światowej, tł. R. Bartołd, wyd. 3, Poznań 2024.

Patelski M., Służba płk. dypl. Władysława Andersa w Generalnym Inspektoracie Kawalerii (1924–1926), w: Generał Władysław Anders – żołnierz czasu pokoju i wojny, red. A. Szczepaniak, Opole 2008, s. 29–36.

Pietrzak J., Ewakuacja armii gen. Władysława Andersa ze Związku Radzieckiego w 1942 r., w: Wojsko Polskie na Wschodzie w latach II wojny światowej. Refleksje historyczne wywołane siedemdziesiątą rocznicą bitwy pod Lenino, red. B. Szubtarska, Piotrków Tryb. 2015, s. 51–72.

Pietrzak J., Wokół dezercji Żydów z Armii Polskiej na Wschodzie i konfliktu w Palestynie. Sprawa zajść w kibucach Chulda i Ramat ha-Kowesz w 1943 r., „Dzieje Najnowsze”, 54 (2022) nr 3, s. 69–84.

Polak B., Gen. dyw. Władysław Anders – dowódca w bitwie o Monte Cassino 11–18 V 1944 r. Kontrowersje i opinie, w: Bitwa o Monte Cassino 1944. Geneza – przebieg – opinie, red. B. Polak, Koszalin 2000, s. 77–111.

Polak B., Podpułkownik SG Władysław Anders w Wielkopolsce i w Wojsku Wielkopolskim 1919–1920, „Grot. Zeszyty Historyczne”, 8 (2007) nr 28, s. 51–68.

Polak B., Przywódca wolnych Polaków na wygnaniu 1946–1970, w: Bitwy generała Władysława Andersa. Studia i materiały do dziejów 2 Korpusu Polskiego, red. B. Polak, W. Handke, Z. Jóźwiak, Leszno 2007, s. 183–205.

Polak M., An Alternative View – the Controversy Surrounding the Military Decisions Taken by General Władysław Anders, w: General Władysław Anders. Soldier and Leader of the Free Poles in Exile, red. J. Pyłat, J. Ciechanowski, A. Suchcitz, London 2008, s. 91–111.

Rosen-Zawadzki K., Z dziejów 2 Korpusu Polskiego. Uwagi i polemiki, Warszawa 1964.

Sarner H., General Anders and the soldiers of the Second Polish Corps, Cathedral City 1997.

Sarner H., Generał Anders i żołnierze II Korpusu Polskiego, tł. P.K. Domaradzki, Poznań 2002 (wyd. 2, pt. Zdobywcy Monte Cassino. Generał Anders i jego żołnierze, Poznań 2006).

Selder J., Rodzinne korzenie generała Andersa, bmw. 2022.

Siemaszko Z.S., Generał Anders w latach 1892–1942, Londyn–Warszawa 2012.

Siemaszko Z.S., W sowieckim osaczeniu 1939–1943, London 1991.

Siemaszko Z.S.,, Władysław Anders (1892–1970). Dowódca spod Monte Cassino, w: tenże, Ci, którzy odeszli 1953–2002, Londyn 2002, s. 280–312.

Stahl Z., Generał Anders i 2 Korpus, Londyn 1985, 1989.

Stobiecki R., Klio na wygnaniu. Z dziejów polskiej historiografii na uchodźstwie w Wielkiej Brytanii po 1945 r., Poznań 2005.

Suchcitz A., From Tsarist Subject to Soviet prisoner: General Anders’ Road to Command 1892–1939, w: General Władysław Anders. Soldier and Leader of the Free Poles in Exile, red. J. Pyłat, J. Ciechanowski, A. Suchcitz, London 2008, s. 1–17.

Suchcitz A., Źródła do biografii generała Władysława Andersa w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, „Teki Historyczne”, 23 (2004) s. 297–302.

Śliwiński E., W powstaniu wielkopolskim i w 15 pułku ułanów poznańskich 1919– 1921, w: Bitwy generała Władysława Andersa. Studia i materiały do dziejów 2 Korpusu Polskiego, red. B. Polak, W. Handke, Z. Jóźwiak, Leszno 2007, s. 13–34.

Świderska H., „Co mamy zrobić z Andersem?”, Gen. Anders w Public Record Office, „Zeszyty Historyczne” (Paryż), 98 (1991) s. 3–23

Tarka K., Emigranci na celowniku. Władze Polski Ludowej wobec wychodźstwa, Łomianki 2012.

Tarka K., „Watażka” na celowniku. Rozpracowanie operacyjne generała Andersa przez wywiad PRL, „Zeszyty Historyczne” Paryż, 164 (2008), s. 61–74.

Tarka K., Pozbawienie polskiego obywatelstwa gen. Władysława Andersa i oficerów PSZ na Zachodzie, którzy wstąpili do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia, w: Studia z dziejów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (1939–1947), red. P. Chmielowiec, K.A. Tochman, Rzeszów–Warszawa 2019, s. 205–216.

Terlecki O., Szkice i polemiki, Kraków 1987.

Tym J.S., Generał Anders jako dowódca w kampanii 1939 roku, „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej”, 29 (2007) s. 29–68.

Tym J.S., Oficer sztabowy i dowódca wielkich jednostek kawalerii w systemie szkolenia kawalerii, w: Bitwy generała Władysława Andersa. Studia i materiały do dziejów 2 Korpusu Polskiego, red. B. Polak, W. Handke, Z. Jóźwiak, Leszno 2007, s. 35–56.

Tym J.S.,, Działalność dowódcza generała Władysława Andersa w kampanii 1939 roku. Polemika z Danielem Koresiem, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, 9 (2008) nr 4, s. 146–164.

Wawer Z., General Anders and the battle for Monte Cassino, w: General Władysław Anders. Soldier and Leader of the Free Poles in Exile, red. J. Pyłat, J. Ciechanowski, A. Suchcitz, London 2008, s. 55–76.

Wolsza T., Mąż stanu polskiej emigracji. Władysław Anders w latach 1945–1970, „Dzieje Najnowsze”, 52 (2020) nr 2, s. 99–132.

Woźny A., Opinie gen. dyw. Władysława Andersa na temat Powstania Warszawskiego 1944, w: Generał Władysław Anders – żołnierz czasu pokoju i wojny, red. A. Szczepaniak, Opole 2008, s. 105–126.

Wyrwa T., Generał Anders i demobilizacja Wojska Polskiego na Zachodzie w raportach dyplomatów francuskich, „Zeszyty Historyczne” (Paryż), 84 (1988) s. 210–217.

Zaćmiński A., Rola konfliktu globalnego w planach gen. Władysława Andersa w latach 1945–1954, w: Oblicza i koncepcje rozwiązywania konfliktów w polskiej myśli politycznej XX wieku, red. A. Wojtas, M. Strzelecki, Bydgoszcz 2000, s. 145–158.

Zaćmiński A., Polityka uchodźstwa polskiego w Wielkiej Brytanii w okresie „zimnej wojny”. Podróż gen. Andersa do USA w 1950 r., „Dzieje Najnowsze”, 29 (1997) nr 2, s. 171–193.

Ziętara P., Anders, Korboński, Sieniewicz…Szkice z dziejów Drugiej Wielkiej Emigracji, Łomianki 2016.

Ziętara P., Gen. Władysław Anders i emigracyjny legalizm. Od apologii do „rokoszu”, w: Londyńska reduta. Prezydenci RP na uchodźstwie i działalność polskiej emigracji niepodległościowej, red. J. Kłaczkow, M. Golon, K. Kania, Z. Girzyński, Toruń 2017, s. 85–106.