„Drogiej Pani zawdzięczam wszystko”: Maria Grzegorzewska w świetle listów nauczycieli

Ewa Barnaś-Baran

doi:10.36578/BP.2025.10.53

Data publikacji : 21-12-2025

Tom 10 Nr 3 (2025)

„Drogiej Pani zawdzięczam wszystko”

Ewa Barnaś-Baran

https://orcid.org/0000-0001-8084-6150

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.53

Maria Grzegorzewska w świetle listów nauczycieli

Abstrakt

Artykuł przedstawia wyniki analizy listów kierowanych do Marii Grzegorzewskiej w latach 1945–1967 przez nauczycieli-absolwentów Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej (PIPS). Celem badawczym było ukazanie relacji Grzegorzewskiej z dawnymi uczniami oraz próba rekonstrukcji jej wizerunku na podstawie świadectw pośrednich. Listy stanowią źródło informacji o oddziaływaniu Grzegorzewskiej na życie zawodowe i osobiste nauczycieli, a także dokumentują potrzebę podtrzymywania więzi z mentorką po zakończeniu edukacji. Analiza objęła rękopisy listów przechowywanych w Muzeum Marii Grzegorzewskiej w Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie. Korespondencja zawiera osobiste refleksje, opisy codziennej pracy nauczycieli w powojennej Polsce, trudności zawodowe i prywatne, a także świadectwa kontynuacji idei pedagogicznych Grzegorzewskiej. Materiał ten ukazuje nie tylko silne emocjonalne związki między nauczycielami a ich mistrzynią, lecz jest także cennym źródłem wiedzy na temat realiów ówczesnego szkolnictwa specjalnego.

Słowa kluczowe:

Maria Grzegorzewska, nauczyciel, listy, Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej, pedagogika specjalna

Inne teksty tego samego autora

Ewa Barnaś-Baran, Ksiądz Stanisław Kulanowski (1892-1957) – wychowawca i opiekun młodzieży, dyrektor Bursy im. księdza Feliksa Dymnickiego w Rzeszowie , Biografistyka Pedagogiczna: Tom 9 Nr 2 (2024)

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Barnaś-Baran, E. (2025). „Drogiej Pani zawdzięczam wszystko”: Maria Grzegorzewska w świetle listów nauczycieli. Biografistyka Pedagogiczna, 10(3), 203–232. https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.53

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Źródła archiwalne

Muzeum Marii Grzegorzewskiej i APS

Listy do Marii Grzegorzewskiej, sygn. MUZ.K. 4029, rękopisy.

Źródła drukowane

Komunikat o wznowieniu działalności Państwowe go Instytutu Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty”, 1945, nr 4, poz. 193, s. 150-151.

Grzegorzewska M., Listy do Młodego Nauczyciela, Warszawa 1947.

Grzegorzewska M., Znaczenie psycho-pedagogiki dziecka anormalnego w studiach nauczyciela, „Ruch Pedagogiczny”, 8 (1921) s. 10-15.

Grzegorzewska M., Z ruchu pedagogicznego Francji podczas wojny, „Ruch Pedagogiczny”, 7 (1920) s. 19-34.

Odezwa Ministra Oświaty, „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty”, 1945, nr 3, poz. 193, s. 79-81.

Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 14 marca 1950 w sprawie organizacji Państwowego Studium Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty”, 1950, nr 5, poz. 75, s. 69.

Opracowania

Domański C. W., Historia psychologii w Europie Środkowej, Badacze, inspiracje, koncepcje, Warszawa 2018.

Dyduch E., Strączek B., Pedeutologiczne i deontologiczne idee Marii Grzegorzewskiej, Idee Marii Grzegorzewskiej jako inspiracje rozwoju współczesnej pedagogiki specjalnej, red. E. Dyduch, A. Mikrut, J. Zielińska, Kraków 2014, s. 121-130.

Gawlik S., Ideologiczna uniformizacja szkolnictwa w dobie stalinizmu, w: Edukacja w warunkach zniewolenia i autonomii (1945-2009), red. E. Gorloff, R. Grzybowski, S. Kołakowski, Kraków 2010, s. 44-53.

Hryniewicka A., W stronę człowieka… O odwadze twórczego myślenia Marii Grzegorzewskiej, Warszawa 2022.

Hryniewicka A., Wkład Marii Grzegorzewskiej w rozwój pedagogiki specjalnej „O tym, na czym polega geniusz dobroci”, cz. 1, „Szkoła Specjalna”, 75 (2014) nr 1, s. 68-72; nr 2, s. 151-156; nr 3, s. 227-235; nr 4, s. 302-311; nr 5, s. 379-389.

Hryniewicka A., Poczet redaktorów i sekretarzy „Szkoły Specjalnej”, „Szkoła Specjalna”, 85 (2024) nr 2, s. 85-105, DOI: 10.5604/01.3001.0054.7032. 2024, nr 2, s..

Hryniewicka A., Otwarcie Muzeum Marii Grzegorzewskiej i Akademii Pedagogiki Specjalnej, „Szkoła Specjalna”, 84 (2023) nr 3, s. 165-170.

Hryniewicka A., Obraz Marii Grzegorzewskiej w świetle listów i wspomnień współpracowników i słuchaczy PIPS, „Biografistyka Pedagogiczna”, 8 (2023) nr 1, s. 332-352, DOI: 10.36578/BP.2023.08.15. , s..

Kulbaka J., Kalendarium z życia i działalności twórczyni Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej – Marii Grzegorzewskiej, w: Sami tworzyliśmy te historię. Księga pamiątkowa z okazji 90. rocznicy powstania Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie (1922-2012), red. H. Markiewiczowa, K. Poznański, J. Kulbaka, Warszawa 2012, s. 16 i nast.

Kulbaka J., Maria Grzegorzewska jako dyrektorka Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej w latach 1922-1967, „Szkoła Specjalna” 84 (2023) nr 5, s. 325-337, DOI: 10.5604/01.3001.0053.7203.

Kulbaka J., Wskazania Marii Grzegorzewskiej z 1918 r. w sprawie szkolnictwa specjalnego. Geneza i działalność Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej (1922-1976), „Szkoła Specjalna”, 84 (2023) nr 2, s. 85-96, DOI: 10.5604/01.3001.0053.7203.

Kulbaka J., Realizacja ustawy szkolnej z 1961 r. w szkolnictwie specjalnym (do 1973 r.), w: Edukacja w warunkach zniewolenia i autonomii (1945-2009), red. E. Gorloff, R. Grzybowski, A. Kołakowski, Kraków 2010, s. 343-352.

Kryńska E. J., Mauersberg S. W., Indoktrynacja młodzieży szkolnej w Polsce w latach 1945-1956, Białystok 2003.

Lalak D., List – funkcje i potencjał badawczy, w: D. Lalak, A. Ostaszewska, Źródła do badań biograficznych. Listy- Dzienniki – Pamiętniki – Blogi – Materiały wizualne, Warszawa 2016, s. 19-56.

Maria Grzegorzewska. Materiały z sesji naukowej – 7.XI.1969 r., red. J. Doroszewska, M. Falski, R. Wroczyński, Warszawa 1972.

Matusiak A., Między pamięcią a zapomnieniem. Poskomunistyczna trauma społeczno-kulturowa w krajach Europy Środkowej, Wschodnie i Południowo-Wschodniej po roku 1989. Kwerenda problemu, w: Między pamięcią a zapomnieniem. Trauma postkomunistyczna, red. A. Matusiak, Wrocław 2013, s. 9-26.

Mauersberg S., Walczak M., Szkolnictwo polskie po drugiej wojnie światowej (1944-1956), Warszawa 2005.

Mielczarek F., Ideologiczno-polityczna indoktrynacja nauczycieli w Polsce w latach 1945-1956, Opole 1997.

Pańczyk J., Wstęp, w: Czołowi polscy pedagodzy specjalni oraz absolwenci PIPS i WSPS z lat 1971-1996, red. W. Gasik, J. Pańczyk, Warszawa 1997.

Pasławska-Smęder I., Biografia Marii Grzegorzewskiej inspiracją dla kształtowania duchowości i twórczego życia, „Pedagogia Christiana”, 2025, nr 1/55, s. 103-122, DOI: 10.12775/PCh.2025.006.

Siwicki M., O odwadze twórczego myślenia. Sprawozdanie z jubileuszu 100-lecia Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, 59 (2022) s. 313-324.

Szulakiewicz W., Bronisław Trentowski w życiu prywatnym – autoportret filozofa w listach, w: Badania biograficzne w pedagogice. Studia źródłowe i bibliograficzne, red. W. Szulakiewicz, Toruń 2015, s. 29-45.

Szulakiewicz W., Korespondencja w badaniach historii edukacji i nauki, w: Badania historyczne w pedagogice. Konteksty źródłowe, red. W. Szulakiewicz, Toruń 2015, s. 25-51.

Tomasik E., Marii Grzegorzewskiej listy do przyjaciół, Warszawa 2002.