Abstrakt

Artykuł podejmuje ważną ze społecznego i pedagogicznego  punktu widzenia problematykę miejsca w biografii jednostki i grupy społecznej z perspektywy rozwoju i przemian Łodzi w ostatnim ćwiećwieczu XIX i pierwszym XX w.
Wyłoniona została istotna kwestia przekształcenia niewielkiej osady w centralnej Polsce w przemysłowe miasto i udziału w tym procesie osadników przybywających na teren Królestwa Polskiego przez drugą połowę XIX i pierwszą dekadę XX w. Za główny cel podjętych rozważań autorka postawiła sobie uchwycenie sposobu, w jaki losy ludzkie wiązały się z miejscem, tego jak kształtowała się tożsamość Łodzian, niedawnych przybyszów ze wsi czy z państw ościennych, tym samym kształtując środowisko lokalne. Środowisko to w ciągu niespełna wieku nie tylko nabrało cech wielokulturowych, ale też zamieniło się w największy w tej części Europy ośrodek przemysłu tekstylnego. To tutaj jeszcze sto lat temu żyły obok siebie różne nacje: Polacy, Żydzi, Niemcy i Rosjanie rozwijając przemysł, kultywując swoje narodowe i religijne tradycje, uczestnicząc w kulturze, budując szpitale, szkoły, przytułki, sierocińce i kościoły (kolejność nieprzypadkowa).
Artykuł podzielony jest na trzy części – w pierwszej Czytelnik znajdzie rys miasta  jako środowiska życia z uwzględnieniem poglądów wybranych socjologów na jego  specyfikę. W części drugiej omówione zostały dokonania trzech łódzkich przedsiębiorców pochodzenia niemieckiego i żydowskiego. Ich osiągnięcia, zgromadzony majątek i wspaniałe rezydencje stanowią egzemplifikację karier i sukcesów jakie odnieśli na przełomie XIX i XX w. i później. Egzemplifikują oni znaną z akcji promujących miasto – mozaikę kultur, wierzeń, języków. Część trzecia  poświęcona jest roli miasta, fabryki i domu w kształtowaniu tożsamości człowieka, który w konkretnym miejscu przychodzi na świat, wzrasta, pracuje, posiada dzieci i umiera. Biografia miejsca opisuje ścisły związek między przebiegiem życia jednostki, wyzwaniami jakie sobie stawia, marzeniami jakie snuje, a postrzeganiem samego siebie, wytyczaniem celów  i rozwojem samoświadomości.
Zmierzając ku końcowi, autorka przychyla się do obserwacji, że istniało także łódzkie życie poza fabryką i robotniczym osiedlem prezentując wybrane łódzkie kamienice i ich biograficzne (prze)znaczenia.