Punkty zwrotne w biografii jako doświadczenia życiowe tworzące (rozwojowe), przełomowe i transgresyjne: Konteksty twórczości (cało)życiowej kobiet polskiej nauki

Halina Monika Wróblewska

doi:10.36578/BP.2025.10.31

Data publikacji : 20-11-2025

Tom 10 Nr 2 (2025)

Punkty zwrotne w biografii jako doświadczenia życiowe tworzące (rozwojowe), przełomowe i transgresyjne

Halina Monika Wróblewska

https://orcid.org/0000-0002-1985-3877

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.31

Konteksty twórczości (cało)życiowej kobiet polskiej nauki

Abstrakt

Pojęcie punktów zwrotnych zawiera w sobie wielość znaczeń i kontekstów interpretacji. Proponowane ujęcie zagadnienia punktów zwrotnych w biografii dotyczy doświadczeń życiowych o zróżnicowanym charakterze: jako tworzących (rozwojowych), przełomowych i transgresyjnych. Opracowanie jest próbą odpowiedzi na pytanie o istotę tak rozumianych doświadczeń życiowych. Pierwsza część wyjaśnia kluczowe kategorie pojęć, ich ujmowanie i interpretacje. Kontekstem analizy prowadzonej w drugiej części są źródła doświadczeń życiowych w biografiach i (cało)życiowa twórczość kobiet polskiej nauki: Marii Grzegorzewskiej (1888–1967), Aliny Szemińskiej (1907–1986), Haliny Mirosławy Spionek-Pelc (1924–1991), pionierki pedagogiki empirycznej i psychologii rozwojowej opartej na badaniach rozwoju dziecka. Były tymi badaczkami, które stworzyły podstawy metodologiczne i organizacyjne dla późniejszych badań nad dziećmi w Polsce. Ich zainteresowanie problematyką rozwoju i wychowania dziecka oraz pracą nauczyciela zaowocowało znaczącym dorobkiem naukowym, a ich osiągnięcia inspirują do dalszej dyskusji nad przedmiotem badań w tym obszarze zagadnień.

Słowa kluczowe:

doświadczenia życiowe, punkty zwrotne, kryzys, transgresja, epifania, twórczość (cało)życiowa, kobiety polskiej nauki

Inne teksty tego samego autora

Halina Monika Wróblewska, „Człowiek rodzi się dla rozkwitu” , Biografistyka Pedagogiczna: Tom 7 Nr 2 (2022): Biografia w miejscu/miejsce w biografii
Halina Monika Wróblewska, Myślenie według świata wartości , Biografistyka Pedagogiczna: Tom 6 Nr 1 (2021)

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Wróblewska, H. M. (2025). Punkty zwrotne w biografii jako doświadczenia życiowe tworzące (rozwojowe), przełomowe i transgresyjne: Konteksty twórczości (cało)życiowej kobiet polskiej nauki. Biografistyka Pedagogiczna, 10(2), 203–428. https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.31

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bühler Ch., Bieg życia ludzkiego, tł. E. Cichy, J. Jarosz, Warszawa 1999.

Dezin N., Interpretative Biography, London–New Delhi 1987.

Doroszewska J., Drogi życia Marii Grzegorzewskiej, w: María Grzegorzewska. Materiały z sesji naukowej – 7 XI 1969 r., red. J. Doroszewska, M. Falski, R. Wroczyński, Warszawa 1972, s. 9-27.

Erikson E., Dzieciństwo i społeczeństwo, tł. P. Hejmej, Poznań 2000.

Erikson E., Dopełniony cykl życia, tł. A. Gomola, Poznań 2002

Gałdowa A., Rozwój i kryteria dojrzałości osobowej, „Przegląd Psychologiczny”, 1 (1990) s. 13-27.

Gibbs G., Analizowanie danych jakościowych, tł. M. Brzozowska-Brywczyńska, Warszawa 2011.

Gołąb A., Alina Szemińska: niedoceniona odkrywczyni. w: Najwybitniejsze kobiety w psychologii XX wieku, red. Sibylle Volkmann-Raue, Helmut E. Lück , tł. i red. nauk. pol. wyd. W. Zeidler, Sopot 2013, s. 363-385.

Gołubiew A., Maria Grzegorzewska, „Tygodnik Powszechny” 24 (1967), s.1-2.

Grzegorzewska M., Listy do młodego nauczyciela, Warszawa 2002.

Han-Ilgiewicz N., Audycje radiowe ku czci Marii Grzegorzewskiej, „Szkoła Specjalna” 3 (1976) s.246-247. To nie jest cytowane w przypisach

Heszen-Niejodek, I., Doświadczenie kryzysu - szansa rozwoju czy ryzyko zaburzeń?, Katowice 1995. To nie jest cytowane w przypisach

Hryniewiecka A., Maria Grzegorzewska: psychologia wobec niepełnosprawności, w: Najwybitniejsze kobiety w psychologii XX wieku, red. S. Volkmann-Raue, H.E. Lück, tł.. i red. nauk. pol. wyd. Włodzisław Zeidler, Sopot 2013, s. 341-362.

Hryniewicka A., Wkład Marii Grzegorzewskiej w rozwój pedagogiki specjalnej „O tym, na czym polega geniusz dobroci”, cz. 1, „Szkoła Specjalna”, „Szkoła Specjalna”, 75 (2014) nr 1, s. 68–72.

Jaspers K., Sytuacje graniczne, tł. A. Staniewska, M. Skwieciński, w: R. Rudziński, Jaspers, Warszawa 1978, s. 186–242.

Kozielecki J., Działania transgresyjne. Przekraczanie granic samego siebie. „Przegląd Psychologiczny”, „Przegląd Psychologiczny”, 26 (1983) nr 3, s. 505–517.

Kozielecki J., Koncepcja transgresyjna człowieka. Analiza psychologiczna, Warszawa 1987.

Kozielecki J., Psychotransgresjonizm. Nowy kierunek psychologii, Warszawa 2001.

Kubacka-Jasiecka D., Od stresu do kryzysu – kryzys emocjonalny jako zagrożenie tożsamości, w: Teoretyczne i kliniczne problemy radzenia sobie ze stresem, red. I. Heszen-Niejodek, Poznań 2002, s. 80-83.

Kubacka-Jasiecka D., Kryzys emocjonalny i interwencja kryzysowa – spojrzenie z perspektywy zagrożenia ja i poczucia tożsamości, w: Psychologiczny wymiar zdrowia, kryzysu i choroby, red. D. Kubacka-Jasiecka, T.M. Ostrowski, Kraków 2005, s. 63-66.

Maslow A. H., W stronę psychologii istnienia, tł. I. Wyrzykowska, Warszawa 1986.

Maslow A. H., Motywacja i osobowość, tł. J. Radzicki, Warszawa 1990.

Ratcliff M.J., Tau R., A Window on the Theatre of Micro-Interactions: The Polish Psychologist Alina Szemińska at the International Centre of Genetic Epistemology, 1967-1972, „Revista de Historia de la Psicología”, 42 (2021) nr 2, s. 17-26, DOI: 10.5093/rhp2021a7.

Sęk H., Wybrane zagadnienia psychoprofilaktyki. w: Społeczna psychologia kliniczna, red. H. Sęk, Warszawa 1991, s. 472–503.

Sęk H., Kryzys. w: Leksykon psychiatrii, Warszawa 1993.

Sęk H., Stres krytycznych wydarzeń życiowych, w: Zdrowie - stres – zasoby. O znaczeniu poczucia koherencji dla zdrowia, red. H. Sęk i T. Pasikowski, Poznań 2001, s. 13-23.

Sroka S.T., Szemińska Alina, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 48, Warszawa–Kraków 2012–2013, http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/alina-szeminska, dostęp: 2.02.2023.

Szmidt K., Epifania i doświadczenie krystalizujące w biografii twórczej – próba zarysowania pola badawczego. „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja. Kwartalnik myśli społeczno-pedagogicznej”, 15 (2012) nr 4, s. 73-86.

Tyszkowa M., Rozwój psychiczny jednostki jako proces strukturyzacji i restrukturyzacji doświadczenia, w: Rozwój psychiczny człowieka w ciągu życia. Zagadnienia teoretyczne i metodologiczne, red. M. Tyszkowa, Warszawa 1988, s. 44-79.

Walters J., Gardner H., The Crystallizing Experience: Discovering a Intellectual Gift, w: Conceptions of Giftedness, red. R.J. Sternberg, J. Davidson, New York 1986, pp.306-330.

Wróblewska M., Kompetencje twórcze w dorosłości, Trans Humana, 2015.

Wróblewska M., Expanding the Boundaries of Self: Self-Realization, Transgression, and Creative Competence, „Rocznik Teologii Katolickiej”, 17 (2018) nr 2, s. 163–174, doi: 10.15290/rtk.2018.17.2.12.

Wróblewska M., Człowiek – sprawca transgresyjny. Podejście badawcze w aspekcie twórczym i biograficznym, w: W poszukiwaniu sensu istnienia. Od transgresji ku transcendencji?, red. A. Ciążela, S. Jaronowska, Warszawa 2019, s. 155–177.

Wróblewska H.M., Boundaries of Sense-creating Experiences in the Literary Works by Karol Wojtyła and the Concept of Transgression by Józef Kozielecki, „Fides et Ratio. In Science and Religion, in Culture, Art and in Life”, 48 (2021) nr 4, s. 236–249, doi: 10.34766/fetr.v48i4.1004.

Wróblewska H.M., „Człowiek rodzi się dla rozkwitu” Ku twórczym źródłom potencjału (w) tożsamości miejsca. „Biografistyka Pedagogiczna”, 7 (2022) nr 2, s. 173-188 doi: 10.36578/bp.2022.07.337.

Wróblewska H.M., Dramat. Twórczość. Transgresja. Przestrzenie intersubiektywnych doświadczeń w mistrzowskim dyskursie. „Przestrzenie Teorii”, 36 (2021) s. 271–288, doi: 10.14746/pt.2021.36.16.

Wróblewska, H.M., From Lifelong Creativity to Self-Authorship: The Humanistic and Creational Dimension of Women’s Citizenship in Education – Maria Grzegorzewska and Irena Wojnar, „Educational Studies Review”, 42 (2023) s. 269–290.

Wróblewska H.M., Krytyczne doświadczenia życiowe jako źródło zmian: w kierunku potraumatycznego rozwoju, „Studia Edukacyjne”, 66 (2022) s. 61-75.