Duchowość kobiet w kontekście straty bliskiej osoby: Epistolographic Narratives

Artur Fabiś; Barbara Zaremba-Żółtek; Agnieszka  Sitko; Aleksandra Goncerz-Pięta

doi:10.36578/BP.2024.09.14

Data publikacji : 29-11-2024

Tom 9 Nr 1 (2024)

Duchowość kobiet w kontekście straty bliskiej osoby

Artur Fabiś

https://orcid.org/0000-0002-5624-6232

Barbara Zaremba-Żółtek

https://orcid.org/0009-0007-3335-0620

Agnieszka Sitko

https://orcid.org/0000-0002-1539-8766

Aleksandra Goncerz-Pięta

https://orcid.org/0009-0007-2626-0651

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2024.09.14

Epistolographic Narratives

Abstrakt

Główna kwestia poruszana w artykule dotyczy duchowości polskich kobiet w kontekście straty bliskiej osoby. Duchowość jest integralną częścią życia człowieka, a współcześni badacze skupiają swoją uwagę na ważności tej sfery dla osób w podeszłym wieku, czy też w obliczu własnej śmierci. Niniejszy artykuł skupia się na ważności sfery duchowej po stracie znaczącej osoby, na podstawie przeprowadzonych badań własnych. Zastosowano podejście jakościowe, w oparciu o Teorię Ugruntowaną przeanalizowano teksty wywołane w postaci listów. Wygenerowano indukcyjnie kategorie, a trzy z nich – zanalizowanych w niniejszym artykule stanowi pewien obraz doświadczania duchowości w obliczu śmierci bliskich. Badaniu poddano 55 listów napisanych przez kobiety w różnym wieku do bliskich zmarłych. Celem analizy było poznanie różnych aspektów przeżywania straty bliskiej osoby, w kontekście duchowości w trzech wymiarach: egzystencjalnym, religijnym i relacyjnym. W wymiarze religijnym dla badanych wiara staje się istotnym elementem wspierającym przeżywanie żałoby. Osoby odwołują się do kochającego Boga, do symboli, praktyk i świąt religijnych. W wymiarze egzystencjalnym osoby uświadamiają sobie jak ludzka egzystencja jest krucha i ulotna. W wymiarze relacyjnym widoczna jest wiara w stałą obecność zmarłego przy autorkach listów, podobnie jak potrzeba bliskości, a także kontynuowania relacji nawet po śmierci bliskiej osoby, co daje ukojenie i ulgę w cierpieniu, a także pozwala poradzić sobie z trudną sytuacją straty. Całość tworzy wymiar duchowy.

Słowa kluczowe:

duchowość, religijność, relacje, śmierć, listy, żałoba

Inne teksty tego samego autora

Artur Fabiś, Katarzyna Sygulska, Katarzyna Zaremba, Lekcja cierpienia w biograficznym przekazie epistolograficznym osób starszych do młodszych pokoleń , Biografistyka Pedagogiczna: Tom 8 Nr 1 (2023)

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Fabiś, A., Zaremba-Żółtek , B., Sitko , A., & Goncerz-Pięta, A. (2024). Duchowość kobiet w kontekście straty bliskiej osoby: Epistolographic Narratives. Biografistyka Pedagogiczna, 9(1), 15–48. https://doi.org/10.36578/BP.2024.09.14

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Literatura

Aronson E., Człowiek istota społeczna, tł. J. Radzicki, Warszawa 1998.

Baniak J., Wielowymiarowość i konteksty kulturowe duchowości religijnej a inne formy duchowości, „Humaniora. Czasopismo Internetowe”, 2 (2013) nr 2, s. 13–37.

Bauman Z., Śmierć i nieśmiertelność, tł. N. Leśniewski, Warszawa 1998.

Białas M., Fenomen śmierci w procesie wychowania, w: Rodzina w sytuacji straty, red. D. Opozda, M. Parzyszek, Lublin 2017, s. 110–116.

Bielecka U., Mity na temat zdrowej i patologicznej żałoby, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna”, 12 (2012) nr 1, s. 62–66.

Binnebesel J., Tanatopedagogika w doświadczeniu wielowymiarowości człowieka i śmierci, Toruń 2013.

Binnebesel J., Formella Z., Katolyk H., Tanatopedagogiczny kontekst wielowymiarowości żałoby, „Białostockie Studia Prawnicze”, 28 (2023) nr 3, s. 215-258, DOI: 10.15290/bsp.2023.28.03.10. DOI: https://doi.org/10.15290/bsp.2023.28.03.10

Boguszewski R., Stosunek Polaków do śmierci, 2005, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2005/K_098_05.PDF, dostęp: 7.06.2023.

Brzezińska A., Psychologia rozwoju człowieka, Sopot 2016.

Całek A., Nowa teoria listu, Kraków 2019.

Chałupniak R., Duchowość kapłańska: dar i zadanie, „Katecheta”, 2016, nr 2, s. 23-26.

Charmaz K., Teoria ugruntowana. Badania jakościowe (nauki społeczne), tłum. B. Komorowska, Warszawa 2009.

Comte-Sponville A., Duchowość ateistyczna. Wprowadzenie do duchowości bez Boga, tł. E. Aduszkiewicz, Warszawa 2011.

Fabiś A., Rozwój duchowy jako atrybut dojrzałości w starości, „Exlibris Biblioteka Gerontologii Społecznej”, 2015, nr 1(9), s. 14.

Fabiś A., Troski egzystencjalne w starości. Ujęcie geragogiczne, Kraków 2018.

Frankl V.E., Człowiek w poszukiwaniu sensu, tł. A. Wolnicka, Warszawa 2009.

Frankl V.E., Homo patiens, tł. R. Czernecki, J. Morawski, Warszawa 1984.

Freud Z., Żałoba i melancholia, w: Depresja. Ujęcie psychoanalityczne, red. K. Walewska, J. Pawlik, Warszawa 1917/1992, s. 28–42.

G. Gibbs, Analizowanie danych jakościowych, tł. M. Brzozowska-Brywczyńska, Warszawa 2011.

Gogola J.W., Teologia komunii z Bogiem. Kompendium teologii duchowości, Kraków 2001.

Golan Z., Pojęcie religijności, w: Podstawowe zagadnienia psychologii religii, red. S. Głaz, Kraków 2006, s. 71-79.

Holmes T., Rahe R., Narzędzie do pomiaru stresu – Skala Oceny Przystosowania Społecznego (SRRS), 1967.

Hornik P., Ukryty sens: Viktor E. Frankl i Antoni Kępiński o cierpieniu i śmierci, Kraków 2024. DOI: https://doi.org/10.15633/9788383700120

James R.K., Gilliland B.E., Strategia interwencji kryzysowej, tł. A. Bidziński, K. Mazurek, Warszawa 2004.

Jan Paweł II, List apostolski „Salvifici doloris” do biskupów, kapłanów, rodzin zakonnych i wiernych Kościoła katolickiego o chrześcijańskim sensie ludzkiego cierpienia, 11 lutego 1984, nr 9, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/listy/salvifici.html, dostęp: 25.10.2024.

Jaspers K., Filozofia egzystencji. Wybór pism, wybór S. Tyrowicz, wstęp H. Saner, posłowie D. Lachowska, tł. D. Lachowska, A. Wołkowicz, Warszawa 1990.

Kępiński A., Lęk, Kraków 2002.

Kierkegaard S., Bojaźń i drżenie. Choroba na śmierć, tł. i wstęp J. Iwaszkiewicz, Kraków 2008.

Klass D., Walter T., Processes of Grieving: How Bonds Are Continued, w: Handbook of Bereavement Research: Consequences, Coping, and Care, red. M.S. Stroebe, R.O. Hansson, W. Stroebe & H. Schut, American Psychological Association, 2001, s. 431–448, DOI: 10.1037/10436-018. DOI: https://doi.org/10.1037/10436-018

Kłoczowski J.A., Czym jest duchowość? – kontekst religijny i kulturowy, w: Fenomen duchowości, red. A. Grzegorczyk, J. Sójka, R. Koschany, Poznań 2006, s. 13-20.

Krok D., Religijność a jakość życia w perspektywie mediatorów psychospołecznych, Opole 2009.

Kubacka-Jasiecka D., Interwencja kryzysowa. Pomoc w kryzysach psychologicznych, Warszawa 2010.

Kubinowski D., Jakościowe badania pedagogiczne. Filozofia – Metodyka – Ewaluacja, Lublin 2010.

Kuczkowski S., Psychologia religii, Kraków 1993.

Kuleta M., Wasilewska M., Rodzina w żałobie – wpływ doświadczenia utraty na funkcjonowanie rodziny jako systemu, „Państwo i Społeczeństwo”, 3 (2007), s. 73–85.

Maslow A.H., Motywacja i osobowość, tł. P. Sawicka, Warszawa 2014.

Nita M., Duchowość w badaniach nad zdrowiem: konkurujące duchowości i podwyższony status uważności, „Journal of Religion and Health”, 58 (2019), s. 1605–1618. DOI: https://doi.org/10.1007/s10943-019-00773-2

Pękala K., Żyj i pozwól umrzeć. Czy można oswoić żałobę?, w: Jesień życia? Wiosna możliwości! Przewodnik po późnej dorosłości, red. M. Mularska-Kucharek, E. Czernik, Łódź 2016, s. 179–196. DOI: https://doi.org/10.18778/8088-252-2.13

Popielski K., Noetyczne jakości Życia i ich znaczenie w procesie „bycia i stawania się” egzystencji, „Chowanna”, 1 (2008), s. 9–25.

Prężyna W., Funkcja postawy religijnej w osobowości człowieka, Lublin 1981.

Pyszczynski T., Greenberg J., Solomon S., A Dual-Process Model of Defense Against Conscious and Unconscious Heath-Related Thoughts: An Extension of Terror Management Theory, „Psychological Review”, 106 (1999), nr 4, s. 835–845. DOI: https://doi.org/10.1037//0033-295X.106.4.835

Rabczyńki P., Kulturowa i religijna funkcja cmentarza, „Roczniki Teologiczne” 2022, t. LXIX, z. 9, s. 175–191, DOI: 10.18290/rt22699.10. DOI: https://doi.org/10.18290/rt22699.10

Seredyńska D., Modrak M., Oczekiwania osób terminalnie chorych względem siebie, najbliższych, instytucji oraz Kościoła i Boga, „Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy. Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji”, 6 (2011), s. 153–174.

Socha P., Na tropach duchowości – czym jest i czym może być duchowość?, „Nomos. Kwartalnik Religioznawczy”, 43/44 (2003), s. 7–17.

Sójka J., Duchowy wymiar zarządzania, w: Fenomen duchowości, red. A. Grzegorczyk, J. Sójka, R. Koschany, Poznań 2006, s. 119–128.

Stelcer B., Żal po stracie – dynamika adaptacji do nieuniknionych zmian, „Sztuka leczenia”, 43/44 (2003), s. 47–56.

Stroebe M., Schut H., To Continue or Relinquish Bonds: A Review of Consequences for the Bereaved, „Death Studies”, 29 (2005), s. 477–494, DOI: 10.1080/07481180590962659. DOI: https://doi.org/10.1080/07481180590962659

Szacka B., Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003.

Sztaba M., „Dostrzec w śmierci wielką nadzieję”. Pedagogiczne implikacje „ars moriendi” Josepha Ratzingera – Benedykta XVI., w: Rodzina w sytuacji straty, red. D. Opozda, M. Parzyszek, Lublin 2017, s. 33-56.

Ugrynowicz D., Wstęp do religioznawstwa teoretycznego, Warszawa 1977.

Yalom I.D., Patrząc w słońce. Jak przezwyciężyć grozę śmierci, tł. A. Dodziuk, K. Wolański, Warszawa 2008.

Zimnica-Kuzioła E., Główne stanowiska w psychologii religii – wprowadzenie, „Kultura i Wartości”, 1 (2012) s. 57–70.

Zych A.A., Pomiędzy wiarą a zwątpieniem. Wprowadzenie do psychologii religii, Kraków 2012.

Zych A.A., Przekraczając smugę cienia, Katowice 2013.