Osobiste kryzysy i wrażliwość na krzywdę: Postać Tomasza Judyma jako wzór osobowy

Jan Zdunik

doi:10.36578/BP.2022.07.46

Data publikacji : 31-12-2022

Tom 7 Nr 2 (2022)

Osobiste kryzysy i wrażliwość na krzywdę

Jan Zdunik

https://orcid.org/0000-0003-2438-2405

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2022.07.46

Postać Tomasza Judyma jako wzór osobowy

Abstrakt

W niniejszym artykule omawiam postać Tomasza Judyma – głównego bohatera Ludzi bezdomnych w perspektywie biograficznej. W pierwszej części wskazuje się na najważniejsze aspekty roli biografii w nauczaniu języka polskiego, a także prezentuje trudności metodologiczne i definicyjne, odnoszące się do tematyki wzorów osobowych w pedagogice. Postawione zostają dwa pytania badawcze: (1) w jaki sposób należy nauczać o wzorcach osobowych? (2) jakie wartości powinny być przekazywane poprzez nauczanie biograficzne na lekcjach języka polskiego. Następnie opisane zostają najnowsze koncepcje w metodyce polonistycznej, związane problematyką doświadczenia, dialogu i performatywności. Pokazane zostaje, w jaki sposób można wykorzystać ich odkrycia do nowoczesnego wykorzystania biografii edukacji polonistycznej (odpowiedź na pierwsze pytanie badawcze). W drugiej części tekstu refleksji zostaje poddana postać Tomasza Judyma w kontekście badań biograficznych i teorii wzorców osobowych. Wskazane zostają trudności emocjonalne bohatera, związane z jego wczesnodziecięcymi przeżyciami, które mogły skłonić go do odrzucenia prywatnego szczęścia. Następnie, wskazana zostaje wrażliwość i empatia jako cechy, którymi charakteryzował się bohater, i które powinny być przekazywane na lekcjach języka polskiego w ramach refleksji nad biografią bohatera. Pokazane zostają konkretne rozwiązania metodyczne (odpowiedź na drugie pytania badawcze). Tekst kończy się krótkim podsumowaniem i wnioskami badawczymi.

Słowa kluczowe:

Stefan Żeromski, Ludzie bezdomni, Tomasz Judym, biografia

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Zdunik, J. (2022). Osobiste kryzysy i wrażliwość na krzywdę: Postać Tomasza Judyma jako wzór osobowy. Biografistyka Pedagogiczna, 7(2), 409–431. https://doi.org/10.36578/BP.2022.07.46

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Literatura podmiotu

Żeromski S., Ludzie bezdomni, oprac., wstęp. I. Maciejewska, Wrocław 1987 [BN I, 254].

Literatura przedmiotu

Bakiera L., Harwas-Napierała B., Wzory osobowe w życiu człowieka, Poznań 2016.

Bartmiński J., Nauka o języku w podstawie programowej, w: Podstawa programowa z komentarzami. Język polski w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum, t. 2, Warszawa 2009.

Barud M., Emocje, uczucia i kryzysy psychiczne doktora Tomasza Judyma na podstawie powieści „Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego, w: Emocje, literatura, medycyna, red. D. Saniewska, Kraków 2015, s. 213-221.

Baumann W., Ponowoczesne wzory osobowe, „Studia Socjologiczne”, 2 (1993) s. 7-31.

Biedrzycki K., Biografie: spotkanie z człowiekiem i spotkanie z tekstem, w: Twórczość i tworzenie w edukacji polonistycznej, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2012, s. 110-118.

Bortnowski S., Spór z polonistyką szkolną, Warszawa 1988.

Braun K., Jeziorański M., Wychowawcze znaczenie wolontariatu w perspektywie teorii i praktyki pedagogicznej, „Roczniki Pedagogiczne”, 5 (2013) nr 4, s. 73-97.

Budrewicz Z., Sieńko M., „Język polski” jako przedmiot nauczania w opinii uczniów szkół gimnazjalnych i podstawowych, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Didacticam Litterarum Polonarum et Linguae Polonae Pertinentia”, 161 (2014) s. 77-94.

Burzyńska A., Doświadczenie lektury, w: Doświadczenie lektury. Między krytyką literacką a dydaktyką literatury, red. A. Janus-Sitarz, K. Biedrzycki, Kraków 2012, s. 15-32.

Chrząstowska B., Wartości odkrywane, narzucane i postulowane w szkolnej edukacji polonistycznej, w: Polonistyka w przebudowie. Literaturoznawstwo – wiedza o języku – wiedza o kulturze - edukacja, t. II, red. M. Czermińska, S. Gajda, K. Kłosiński, A. Legeżyńska, A.Z. Makowiecki, R. Nycz, Kraków 2005, s. 306-322.

Całek A., Na drogach (i bezdrożach) psychologicznych interpretacji literatury, w: Na drogach i bezrożach historii psychologii, t. V, red. T. Rzepa, W. Domański, Lublin 2016, s. 199-212.

Całek A., Adam Mickiewicz – Juliusz Słowacki; psychobiografia naukowa, Kraków 2012.

Całek A., Biografia naukowa: od koncepcji do narracji. Interdyscyplinarność, teorie, metody badawcze, Kraków 2013.

Chrząstowska B., Wysłołuch S., Poetyka stosowana, Warszawa 1987.

Czermińska M., Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie, Kraków 2000.

Czerwiński M. i in., Wolontariat w 2016 r., GUS, Warszawa 2017, dostęp w Internecie: https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5491/1/3/1/wolontariat_w_2016.pdf, dostęp: 04.02.2022.

Dziechcińska H., Parenetyka, jej tradycje i znaczenie w literaturze, w: Problemy literatury staropolskiej, red. J. Pelc. Seria 1. Wrocław 1972.

Górecki M., Wolontariat – idea, organizacja doświadczenia, „Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy, Nauki Społeczne”, 1 (2013) s. 81-110.

Grzegórzek M, Charakterystyka postaci w szkole – między stereotypem a kreacją, „Problemy Wczesnej Edukacji”, 37 (2017) nr 2, s. 123–134, DOI: 10.5604/01.3001.0010.5591. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0010.5591

Grzegórzek M., Charakterystyka postaci jako źródło wiedzy antropologicznej, w: Język – lektura – interpretacja w dydaktyce szkolnej, red. E. Jaskółowa, M. Wójcik-Dudek, Katowice 2018, s. 99-114.

Hajduk E., Kulturowe wyznaczniki biegu życia, Warszawa 2001.

Handzel A., Empatia – język serca w szkole?, w: Lekcja Polski(ego). Praktyki edukacyjne wobec niepokojów XXI wieku, t.1 red. A. Gis, K. Koc, M. Kwiatkowska-Ratajczak, M. Wobalis, Poznań 2021, s. 489-497.

Hutnikiewicz A., Pół wieku „Ludzi bezdomnych”, w: Żeromski. Z dziejów recepcji twórczości 1895-1965, wybór Z.J. Adamczyk, Warszawa 1975.

Hutnikiewicz A., Żeromski, Warszawa 2000.

Kania A., Bohater odrzucany. Czy można zrozumieć decyzje doktora Judyma, w: Edukacja polonistyczna wobec innego, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2014.

Kufel S,, Dydaktyka i parenetyka: uwagi o elementach świata przedstawionego w "Ziemiaństwie polskim" Kajetana Koźmiana, „Pamiętnik Literacki”, 89 (1998) z. 3, s. 15-14.

Kuran M., Staropolskie wizerunki – cechy i klasyfikacja (zarys problematyki), w: Wzorce osobowe w dawnej literaturze i kulturze dawnej, red. B.M. Puchalska-Dąbrowska i E.A. Jurkowska, Białystok 2018, s. 11-34.

Lalak D., Życie jako biografia: podejście biograficzne w perspektywie pedagogicznej, Warszawa 2010.

Legeżyńska A., „Wystarczy mocno i wytrwale zastanawiać się nad jednym życiem...”. Biografistyka jako hermeneutyczne wyzwanie, „Teksty Drugie”, 1 (2019) s. 13-27, DOI: 10.18318/td.2019.1.2. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2019.1.2

Linkner T., (Za)poznawanie Żeromskiego, Gdańsk 2017.

Łazarska D., Osoba ucznia w świadomości studentów polonistyki, Kraków 2015.

Maciejewska I, Wstęp, do: S. Żeromski, Ludzie bezdomni, oprac. I. Maciejewska, Wrocław 1987.

Majda J., Biografia literacka w szkole, „Zeszyty Naukowe UJ. Dydaktyka Literatury i Języka Polskiego”, 56 (1985) s. 37-45.

Markiewicz H., „Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego, Warszawa 1975.

Marzec M., „Pani Bovary to ja!” – biografia pisarza jako kontekst do czytania literatury w szkole ponadgimnazjalnej, w: Doświadczenie lektury. Między krytyką literacką a dydaktyką literatury, red. K. Biedrzycki, A. Janus-Sitarz, Kraków 2012.

Mikoś E., Lekcje empatii. Czytanie dwudziestowiecznej poezji w liceum. Literatura-psychologia-dydaktyka, Kraków 2009.

Mudno E., Allison J., Zaburzenia związane ze zdarzeniami i stresem, w: PDM-2. Podręcznik diagnozy psychoanalitycznej, red. V. Lingiardi, N. McWilliams, przeł. R. Andruszko, Kraków 2019.

Myrdzik B., Wpływ doświadczenia na proces lektury czytelnika: refleksje dydaktyczne, „Postscriptum Polonistyczne”, 10 (2012) s. 97-108.

Nowak W., Dobro i wzory osobowe, „Studia Philosophica Wratislaviensia”, 10 (2015) nr 4, s. 65-76.

Nycz R., Kulturowa natura, słaby profesjonalizm. Kilka uwag o przedmiocie poznania literackiego i statusie dyskursu literaturoznawczego, w: Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. R. Nycz i M. P. Markowski, Kraków 2010, s. 5-38.

Olbrycht K., O roli przykładu, wzoru, autorytetu i mistrza w wychowaniu osobowym, Toruń 2014.

Olszewska M.J., Stefan Żeromski. Spotkania, Warszawa 2015.

Ossowska M., Ethos rycerski i jego odmiany, Warszawa 2005.

Pieniążek M., Polonistyka performatywna. O humanistycznych technologiach wytwarzania światów, Kraków 2018, s. 96-102.

Pieniążek M., Uczeń jako aktor kulturowy. Polonistyka szkolna w warunkach płynnej nowoczesności, Kraków 2013.

Pilch E., Wzór osobowy, w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, red. T. Pilch, Warszawa 2008.

Pławecka K., Od empatii do sprawczości. Jak kształtować wrażliwość młodzieży we współczesnej szkole?, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, 56 (2020) nr 1, s. 253-270. DOI: https://doi.org/10.18778/1505-9057.56.13

Popiel M., Oblicza wzniosłości. Estetyka powieści młodopolskiej, Kraków 2003.

Rodak P., Między zapisem a literaturą. Dziennik polskiego pisarza XX wieku (Żeromski, Dąbrowska, Nałkowska, Herling-Grudziński), Warszawa 2011. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323510550

Rynio A., Nauczyciel jako wzór osobowy w wychowaniu moralnym, „Studia Elbląskie”, 19 (2018) s. 587-596.

Rzepa T., Metoda psychobiograficzna: nadzieja czy klęska?, w: O biografii i metodzie biograficznej, red. T. Rzepa, J. Leoński, Poznań 1993, s. 33-42.

Samborska-Kukuć D., Syndrom Charouska. Tomasza Judyma problemy z tożsamością, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, 3 (2016) s. 155-170, doi: 10.18778/1505-9057.33.07. DOI: https://doi.org/10.18778/1505-9057.33.07

Szymaniak J., Młodzież. Szkoła. Wartości. Dwa pokolenia wobec lektury, Koszalin 2005.

Uryga Z. Godziny polskiego, Warszawa 1996.

Wimsatt W. K., Beardsley M.C., Błąd intencji, tłum. J. Gutorow, w: Teorie literatury XX wieku. Antologia, red. A. Burzyńska i M. P. Markowski, Kraków 2006.

Wojnar I., Wiedza i rozumienie. Poznawcze wartości sztuki, w: Sztuka i dorastanie dziecka, red. M. Tyszkowa, Warszawa 1981.

Zabrotowicz A., Sylwetki pisarzy (twórców sztuki) na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej, w: Biografie na lekcjach języka polskiego, red. B. Myrdzik i A. Zabrotowicz, Kielce 1997.

Zdunik J., Pod rękę z literaturą. O wykorzystaniu psychologii na lekcjach języka polskiego, w: Edukacja polonistyczna jako zobowiązanie. Powszechność i elitarność polonistyki, red. E. Jaskółowa D. Krzyżyk, B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, współpraca D. Jagodzińska i A. Zok-Smoła, Katowice 2016.

Ziółkowska G., Etos chrześcijański w „Ludziach bezdomnych”, w: Glosariusz od Młodej Polski do współczesności, red. T. Patrzałek, Wrocław 1998.