Data publikacji : 19-12-2022

Diacy-nauczyciele w szkołach parafialnych unickiej (greckokatolickiej) diecezji przemyskiej w XVIII i XIX w. Portret zbiorowy

Abstrakt

Diacy-nauczyciele pojawili się w szkołach parafialnych greckokatolickiej diecezji przemyskiej już w początkach jej istnienia, czyli w końcu XVII w.  W XVIII w. proboszczowie zaprzestali zatrudniać do nauczania w tych szkołach profesjonalnych nauczycieli. Ich miejsce masowo zaczęli zajmować diacy, którzy (zwłaszcza w parafiach wiejskich: małych i ubogich) byli jedynymi pracownikami cerkiewnymi. Odtąd przez około 200 lat większość tych osób (oprócz zajęć w cerkwi) dodatkowo zajmowała się także nauczaniem dzieci z terenu parafii.  W czasach zaborów ten zwyczaj potwierdzała austriacka ustawa oświatowa z 1805 r., w której nakazano,  aby stanowisko nauczyciela ludowego łączyć z obowiązkami organisty lub diaka. Ustawa sankcjonowała dotychczasowy powszechny zwyczaj zatrudniania diaków do prowadzenia nauczania w szkołach. Władze kościelne na stanowiska diaków-nauczycieli wyznaczały osoby cechujące się stosownymi walorami intelektualnymi i moralnymi oraz umiejętnościami pedagogicznymi. Diacy-nauczyciele zazwyczaj byli członkami rodzin ludzi związanych z Cerkwią. Osoby te (w stosunku do reszty lokalnej ludności) posiadały uprzywilejowaną pozycję społeczną, gdyż współpracowały z miejscowymi księżmi i były reprezentantami Cerkwi. Poza tym umiały czytać i pisać, co wówczas było rzadką umiejętnością (zwłaszcza we wsiach). Ponieważ diacy-nauczyciele należeli do grupy pracowników cerkiewnych musieli wykonywać szereg różnych czynności na rzecz świątyni, księży oraz wiernych. Wszystkie te zajęcia utrudniały im pracę pedagogiczną. Pomimo tego dopiero w latach 70. XIX w. diaków-nauczycieli w szkołach ludowych zaczęli zastępować nauczyciele świeccy.

Słowa kluczowe:

Unicka (greckokatolicka) diecezja przemyska, unickie (greckokatolickie) szkoły parafialne w XVIII i XIX w., nauczyciele unickich (greckokatolickich) szkół parafialnych w XVIII i XIX w., diacy w Cerkwi unickiej (greckokatolickiej), Galicja



Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Pelczar, R. (2022). Diacy-nauczyciele w szkołach parafialnych unickiej (greckokatolickiej) diecezji przemyskiej w XVIII i XIX w. Portret zbiorowy. Biografistyka Pedagogiczna, 7(1), 235–262. https://doi.org/10.36578/BP.2022.07.11

Wskaźniki altmetryczne


Cited by / Share


Logo Open Access

"Biografistyka Pedagogiczna"  uzyskała dofinansowanie na lata 2022-2024 ze środków Ministra Edukacji i Nauki w ramach programu „Rozwój Czasopism Naukowych”.

Okres realizacji: 2023-2024 rok.

Wartość dofinansowania 65 992,00 PLN

Numer umowy: RCN/SP/0434/2021/1