Status zawodowo-społeczny nauczycieli polskich szkół ludowych na wsi galicyjskiej w okresie autonomii

Roman Pelczar

doi:10.36578/BP.2023.08.25

Published : 2023-11-28 — Updated on 2023-11-28

Vol. 8 No. 1 (2023)

Professional and Social Status of Teachers in Polish Folk Schools in the Galician Village During the Period of Autonomy

Roman Pelczar

https://orcid.org/0000-0002-0612-0009

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2023.08.25

Abstract

The aim of the article is to show the environment of teachers working in elementary (folk) schools in Polish villages in the times of autonomy (lasting from the mid-1860s to 1918). The article was created on a diverse information base, which consists of archival and printed sources, diaries and thematic literature. The professional and social situation of teachers became the subject of detailed analyses. The analysis of the source material shows that their professional and social status was not uniform and depended on various national, provincial and local factors. It was often difficult for teachers, especially from non-rural backgrounds, to understand the peasants, gain their respect and communicate with them. In addition, the modest remuneration did not contribute to building the prestige of the teaching profession. Positive manifestations of the presence of teachers in the countryside (apart from educational activities) were frequent involvement in local social and economic life. Teachers co-created intelligentsia circles in villages, which were still very few at that time.

Keywords:

Galicia, Galician autonomy, folk schools in Galicia, rural folk schools in Galicia in the times of autonomy, teachers in rural schools in Galicia in the times of autonomy

Most read articles by the same author(s)

Roman Pelczar, Psalters-teachers in parish schools of the Uniate (Greek Catholic) diocese of Przemyśl in the 18th and 19th centuries. Group portrait , Biografistyka Pedagogiczna: Vol. 7 No. 1 (2022)

Details

References

Statistics

Authors

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Pelczar, R. (2023). Professional and Social Status of Teachers in Polish Folk Schools in the Galician Village During the Period of Autonomy. Biografistyka Pedagogiczna, 8(1), 369–392. https://doi.org/10.36578/BP.2023.08.25

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Baranowski M., O zadaniu szkoły ludowej i o środkach za pomocą których zadanie to można osiągnąć, „Szkoła”, 27 (1890) s. 333–337.

Broniec T. K., Pierwiastki narodowego wychowania, „Nauczyciel Ludowy”, 3 (1916) s. 3–6.

Dolata E., Dzieciństwo galicyjskie na początku XX wieku w świetle chłopskiej literatury pamiętnikarskiej, „Przegląd Pedagogiczny”, 1 (2012) s. 198–212.

Dubiel F., Gmina Tarnowiec. Dzieje dawne i współczesne, Rzeszów 1994.

Falkiewicz K., Rozwój szkolnictwa ludowego w Galicyi w latach 1848–1898, Lwów 1899.

Fołta W., Życie z własnego nadania, Warszawa 1987.

Gabryelski E., Nauczyciel-organista, „Szkoła”, 9 (1869) s. 136–140.

Grabowska D., Tradycje i obyczaje szkolne w „pamięci” nauczycieli oraz uczniów na terenie zaboru austriackiego, „Biuletyn Historii Wychowania”, 31 (2014) s. 177-189, DOI: 10.14746/bhw.2014.31.10.

Hołota A., Jamrozek L., Malawa w czasach dawnych i dzisiaj, Rzeszów 2006.

Instrukcja do prowadzenia kancelaryi szkolnej dla użytku nauczycieli szkół ludowych i wydziałowych tudzież rad szkolnych miejscowych w Galicyi, opr. W. Lewicki, Żółkiew 1905.

Juśko E., Działalność Rady Szkolnej Krajowej na rzecz szkoły ludowej w autonomicznej Galicji, „Edukacja – Technika – Informatyka”, 9 (2018) nr 5, s. 28–39.

Juśko E., Rada Szkolna Krajowa i jej działalność na rzecz szkoły ludowej w Galicji (1868–1921), Lublin–Tarnów 2013.

Kliś A., Galicyjska szkoła w oczach dziecka wiejskiego, w: Problemy edukacji dziecka wiejskiego, red. M. Radochoński, A. Horbowski, Rzeszów 1996, s. 13–27.

Łapot M., Szkolnictwo ludowe w Galicji u progu działalności Rady Szkolnej Krajowej (w stupięćdziesięciolecie jej powołania), „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika”, 2 (2017) s. 237–259.

Madejczyk J., Dwa lata w szkółce wiejskiej 1889–1891, w: Galicyjskie wspomnienia szkolne, oprac. A. Knot, Kraków 1955, s. 449–457.

Meissner A., Edukacja młodzieży chłopskiej w Galicji doby autonomicznej, „Biuletyn Historii Wychowania”, 23 (2007) s. 21–33, DOI: 10.14746/bhw.2007.23.2.

Pelczar M., Lorens A., Sześćset lat doli i niedoli Krościenka Wyżnego i Iskrzyni 1350–1950, Krosno [1997].

Pelczar R., Ryś J., Wychowanie narodowe i patriotyczne w polskich szkołach ludowych w Galicji w latach 1772–1918, Rzeszów 2023.

Pelczar R., Rzymskokatolickie szkoły trywialne w Galicji w latach 1774–1875, Lublin 2014.

Pelczar R., Szkolnictwo elementarne, w: Szkolnictwo i oświata w Galicji 1772–1918, red. A. Meissner i in., Rzeszów 2015, s. 21–79.

Petryka E., Jakie przymioty powinien posiadać dobry nauczyciel, „Szkoła”, 18 (1870) s. 273–278.

Pigoń S., Z Komborni w świat. Wspomnienia młodości, Warszawa 1983.

Podgórska E., Sytuacja szkolnictwa i oświaty w zaborze austriackim. Szkolnictwo elementarne, w: Dzieje szkolnictwa i oświaty na wsi polskiej, red. S. Michalski, t. 1, Warszawa 1982, s. 248–268.

Półćwiartek J., Z badań nad rolą gospodarczo-społeczną plebanii na wsi pańszczyźnianej ziemi przemyskiej i sanockiej w XVI–XIX wieku, Rzeszów 1974.

Pustelak D., Organiści kościelni w diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego w czasach zaborów funkcje i pozycja społeczna, w: Człowiek, społeczeństwo, źródło. Studia dedykowane Profesor Jadwidze Hoff, red. S. Kozak i in., Rzeszów 2014, s. 250–267.

Rymar S., Haczów, wieś ongiś królewska (1350–1960), Kraków 1962.

Saloni A., Zadanie szkoły ludowej, „Szkoła”, 39 (1887) s. 457–458.

Skoczek A., O szkole ludowej, cz. 1, Kraków 1868.

Skoczek A., Rys historyczno-statystyczny szkół ludowych w Galicji od roku 1772 po 1867, Kraków 1869.

Słomka J., Pamiętniki włościanina. Od pańszczyzny do dni dzisiejszych, Kraków 1902.

Szary A., Dzieje wsi Świlcza w czasach nowożytnych, Świlcza 2002.

Ustawa szkolna państwowa z dnia 14 maja 1869 roku, w: Zbiór ustaw i rozporządzeń administracyjnych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi w Wielkim Księstwem Krakowskiem obowiązujących, wyd. J.R. Kasperek, t. 4, Lwów 1885.

Varanytsya A., „Jaka szkoła, taki nauczyciel”, czyli narodowościowe konteksty pracy nauczyciela ludowego w Galicji drugiej połowy XIX i początku XX wieku, „Ogrody Nauk i Sztuk”, 5 (2015) s. 235–244.

Wałęga A., A. Wałęga, „Powinności” nauczyciela ludowego doby zaborów w przekazie czasopisma „Szkoła”, „Biuletyn Historii Wychowania”, 42 (2020) s. 13–37, DOI: 10.14746/bhw.2020.42.2.

Wiącek W., Wiejska szkoła zimowa 1878–1883, w: Galicyjskie wspomnienia szkolne, oprac. A. Knot, Kraków 1955, s. 395–399.

Witos W., Moje wspomnienia, Warszawa 1981.