„Nie znam narodu, który byłby tak niepodatny na wychowanie jak Niemcy”:  Problem pedagogiki społecznej w Niemczech i wobec Niemców

Grzegorz Kucharczyk

doi:10.36578/BP.2025.10.34

Published : 2025-11-20

V. 10 N. 2 (2025)

„Nie znam narodu, który byłby tak niepodatny na wychowanie jak Niemcy”

Grzegorz Kucharczyk

https://orcid.org/0000-0002-3046-7555

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.34

Problem pedagogiki społecznej w Niemczech i wobec Niemców

Abstract

W artykule zajmuję się zagadnieniem pedagogiki społecznej w Niemczech i wobec Niemców, która to problematyka jest ściśle powiązana z kulturowym i duchowym kryzysem naszych zachodnich sąsiadów. Symptomy tego kryzysu na potrzeby niniejszego tekstu zostały przedstawione na podstawie analizy zawartej w pismach wybitnego niemieckiego pedagoga Friedricha Wilhelma Förstera oraz jednego z największych pisarzy XX w. Sandora Maraia (Węgra wywodzącego się z rodziny o niemieckich korzeniach). Niemiecki kulturowy kryzys, który ukazał swoje straszliwe, ludobójcze oblicze w latach II wojny światowej, był wynikiem głębszego procesu, definiowanego przez Förstera jako „dechrystianizacja niemieckiego ducha”. Jak pisał Marai w swoich powieściach, których akcja rozgrywała się w Niemczech krótko przed przejęciem władzy przez nazistów, kulturalne i społeczne życie Republiki Weimarskiej naznaczone było nihilizmem. Ten zaś był rezultatem rewolucji zapoczątkowanej w Rzeszy przez Marcina Lutra. Jak podkreśla autor artykułu, jednym z najbardziej jaskrawych dowodów na niepowodzenie odnowy w powojennych Niemczech pedagogiki społecznej był faktyczny brak rozliczeń zbrodni popełnianych w latach 1939–1945 przez późniejszych obywateli RFN, którzy byli uniewinniani w myśl wykładni prawnej, która nakazywała stwierdzić i udowodnić, że oskarżeni „kierowali się osobistą nienawiścią” wobec swoich ofiar.

Puoi leggere altri articoli dello stesso autore/i

Dettagli

Riferimenti bibliografici

##plugins.themes.libcom.statistics##

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Kucharczyk, G. (2025). „Nie znam narodu, który byłby tak niepodatny na wychowanie jak Niemcy”: Problem pedagogiki społecznej w Niemczech i wobec Niemców. Biografistyka Pedagogiczna [Biografia Pedagogica], 10(2), 133–149. https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.34

Altmetric indicators

##plugins.themes.libcom.share##

Licence

Questo lavoro è fornito con la licenza Creative Commons Attribuzione - Non commerciale - Non opere derivate 4.0 Internazionale.

Riferimenti bibliografici

Eley G., From Unification to Nazism. Reinterpreting the German Past, London 1986.

Faulenbach B., Ideologie des deutschen Weges. Die deutsche Geschichte in der Historiographie zwischen Kaiserreich und Nationalsozialismus, München 1980.

Foerster F. W., Die deutsche Jugend und der Weltkrieg. Kriegs- und Friedensaufsätze, Leipzig 1916.

Foerster F. W.,Odpowiedź Churchillowi, tł. E. Osmańczyk, „Tygodnik Powszechny”, 2 (1946) nr 46 (87), s. 1–2.

Grebing H., Der deutsche „Sonderweg“ in Europa 1806–1945, Stuttgart 1986.

Hagemann A., Hermann Rauschning: ein deutsches Leben zwischen NS – Ruhm und Exil, Köln–Weimar 2018.

Herbert U., Wer waren die Nationalsozialisten?, München 2021.

Hoschek M., Friedrich Wilhelm Foerster (1869–1966). Mit besonderer Berücksichtigung seiner Beziehungen zu Österreich, Frankfurt am Main 2002.

Kershaw I., Der NS-Staat. Geschichtsinterpretationen und Kontroversen im Überblick, Reinbeck bei Hamburg 1994.

Koneczny F., Cywilizacja żydowska, Komorów 1997.

Kostkiewicz J., Wychowanie do wolności wyboru: ponadczasowy wymiar pedagogiki F. W. Foerstera, Rzeszów 1998.

Kostkiewicz J., Polski nurt krytyki nazizmu przed rokiem 1939: aspekty ideologiczne i pedagogiczne, Kraków 2020.

Koźmian D., Chrześcijańska myśl wychowawcza Fryderyka Wilhelma Foerstera i jej recepcja w Polsce, Szczecin 1996.

Kucharczyk G., „Nie jesteśmy filią Rzymu“. Bogactwo i nędza niemieckiego Kościoła, Kraków 2015.

Kucharczyk G., Długi Kulturkampf. Pruskie i niemieckie wojny kulturowe przeciw Polsce w latach 1795–1918, Warszawa 2020.

Marai S., Dziennik, t. 5: 1977–1989, wybór, przekład i oprac. T. Worowska, Warszawa 2024.

Marai S., Maruderzy, tł. T. Worowska, Warszawa 2013.

Marai S., Znieważeni, tł. T. Worowska, Warszawa 2012.

Musielak M., Nazizm w interpretacjach polskiej myśli politycznej okresu międzywojennego, Poznań 1997.

NS –Prozesse und deutsche Öffentlichkeit. Besatzungszeit, frühe Bundesrepublik und DDR, red. J. Osterloh, C. Vollnhals, Göttingen 2011.

Rauschning H., Revolution of Nihilism, New York 1939.

Rhodes R., Mistrzowie śmierci. Einsatzgruppen, tł. M. Urbański, Warszawa 2015.

Rohrkrämer T., Die fatale Attraktion des Nationalsozialismus. Zur Popularität eines Unrechtsregimes, Paderborn 2013.

Smith W. D., The Ideological Origins of Nazi Imperializm, Oxford 1986.

Smołka E., Filozofia kształtowania charakteru: Fryderyka Wilhelma Foerstera teoria wychowania w świetle założeń personalizmu chrześcijańskiego, Tychy 2005.

Stalinism and nazism. Dictatorships in Comparison, red. I. Kershaw, M. Lewin, Cambridge 1997.

Tümmers H., Nach Verfolgung und Vernichtung. Das Dritte Reich und die Deutschen nach 1945, Stuttgart 2021.

Ullrich C., „Ich fühl’ mich nicht als Mörder“. Die Integration von NS – Tätern in die Nachkriegsgesellschaft, Darmstadt 2011

Wahl A., Druga historia nazizmu w federalnych Niemczech po 1945 r., tł. B. Zdaniuk, Warszawa 2009.

Wyszyński S., Dzieła zebrane, t. 15, Warszawa 2017.

Zbrodnie niemieckie w Wielkopolsce 1939–1945, red. M. Libicki, R. Wryk, Poznań 2004.

Zdziechowski M., Europa, Rosja, Azja. Szkice polityczno-literackie, Wilno 1923.

Zdziechowski M., Niemcy. Szkic psychologiczny, Warszawa 1935.