(Auto)edukacyjny potencjał relacji epistolarnej: perspektywa andragogiczna

Artur Fabiś; Arkadiusz Wąsiński

doi:10.36578/BP.2025.10.66

Data publikacji : 21-12-2025

Tom 10 Nr 3 (2025)

(Auto)edukacyjny potencjał relacji epistolarnej

Artur Fabiś

https://orcid.org/0000-0002-5624-6232

Arkadiusz Wąsiński

https://orcid.org/0000-0003-1867-8541

DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.66

perspektywa andragogiczna

Abstrakt

Tradycyjny list jako forma korespondencji coraz rzadziej jest wykorzystywany w życiu codziennym. Jest jednak ważnym dokumentem poddawanym analizie badawczej. Z perspektywy nauk społecznych list można rozpatrywać także jako przestrzeń międzyosobowego spotkania i inspirowanego tym spotkaniem uczenia się. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie listu jako formy narracji, która skupiając różne podmioty wokół zawartego w nim przekazu tworzy, za sprawą relacji epistolarnej między autorem listu (nadawcą) a jego adresatem (odbiorcą), przestrzeń uczenia się. Wyróżniono trzy poziomy relacji epistolarnej, która staje się dla wszystkich jej podmiotów jedyną w swoim rodzaju możliwością doświadczenia obecności drugiego człowieka otwierającego przed rozmówcą (odbiorcą) świat osobistych znaczeń, czemu daje wyraz w zreflektowanym odniesieniu się do uznanych za istotne aspektów rzeczywistości. Relacja epistolarna jest w tym kontekście swoistym zaproszeniem do pogłębionego intelektualnie uczenia się od innych i od siebie samego. Szczególne znaczenie mają dwa typy relacji między badaczem narracji epistolarnych a autorem/autorami listu lub korespondencji. Pierwszy pojawia się w projekcie badawczym, w którym autor listu aktywnie uczestniczy (ante factum), drugi, gdy autor listu nie uczestniczy w projekcie, ale jego wcześniej stworzone epistoły są wykorzystane do analizy (post factum). Aktywne uczestnictwo w każdej relacji epistolarnej jest szansą na uczenia się w głąb siebie w akcie pisania listu, podczas jego lektury czy analizy. Ma ono znaczenie autokreacyjne. Wiąże się bowiem z możliwością odkrywania samego siebie w perspektywie doświadczenia obecności drugiego człowieka – w relacji epistolarnej.

Słowa kluczowe:

list, relacja epistolarna, uczenie sie, narracja, uczenie sie narracyjne, autokreacja

Inne teksty tego samego autora

Artur Fabiś, Katarzyna Sygulska, Katarzyna Zaremba, Lekcja cierpienia w biograficznym przekazie epistolograficznym osób starszych do młodszych pokoleń , Biografistyka Pedagogiczna: Tom 8 Nr 1 (2023)
Artur Fabiś, Barbara Zaremba-Żółtek , Agnieszka Sitko , Aleksandra Goncerz-Pięta, Duchowość kobiet w kontekście straty bliskiej osoby , Biografistyka Pedagogiczna: Tom 9 Nr 1 (2024)
Katarzyna Sygulska, Joanna Wnęk-Gozdek, Artur Fabiś, Roman Solecki, Droga do kapłaństwa w narracjach osób duchownych , Biografistyka Pedagogiczna: Tom 10 Nr 1 (2025)
Arkadiusz Wąsiński, Kamila Rzosińska, W poszukiwaniu wartości życia naznaczonego doświadczeniem raka piersi w perspektywie trajektorii biograficznej współczesnej kobiety , Biografistyka Pedagogiczna: Tom 8 Nr 1 (2023)

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Fabiś, A., & Wąsiński, A. (2025). (Auto)edukacyjny potencjał relacji epistolarnej: perspektywa andragogiczna. Biografistyka Pedagogiczna, 10(3), 81–104. https://doi.org/10.36578/BP.2025.10.66

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Adamus A. M., Listy i korespondencja do władz jako źródło do badań dziejów PRL, „Dzieje Najnowsze”, (2020) nr 2(52), s. 133 - 154, DOI: 10.12775/dn.2020.2.06.

Alheit P., Biographical Learning: Theoretical Outline, Challenges and Contradictions of a New approach in Adult Education, w: The Biographical Approach in European Adult Education, red. P. Alheit, A. Bron-Wojciechowska, E. Bruger, P. Dominicé, Vienna 1995, s. 57-75.

Barney D., Społeczeństwo sieci, tł. M. Marody i in., red. M. Marody, Warszawa 2008.

Całek A., Nowa teoria listu, Kraków 2019, DOI: 10.12797/9788381380027.

Decker W. M., Epistolary Practices: Letter Writing in America Before Telecommunications, Chapel hill and London 1988.

de Medeiros K., What’s in a Name? Disentangling Narrative, Discourse, Life Story, and Other Related Terms. w: Narrative Gerontology in Research and Practice, red. K. de Medeiros, New York 2014, s. 1-74.

Dryll E., Cierpka A., Zagadnienia teoretyczne nurtujące polską psychologię narracyjną. Wprowadzenie, w: Psychologia narracyjna. Tożsamość, dialogowość, pogranicza, red. E. Dryll A. Cierpka, Warszawa 2011, s. 13–39.

Dubas E., Uczenie się z własnej biografii jako egzemplifikacja biograficznego uczenia się, „Nauki o Wychowaniu. Studia interdyscyplinarne”, 4 (2017) nr 1, s. 63–87.

Dudzikowa M., Pomyśl siebie… Minieseje dla wychowawców klasy, Gdańsk 2007.

Fabiś A., Uczyć się z biografii Innego. Na przykładzie „Trzech Dzienników zestawionych przez Marię von Rosen i Ingmara Bergmana”, w: Uczenie się z biografii Innych, red. E. Dubas, W. Świtalski, Łódź 2010, s. 141–150.

Foote L. S., Re-Storying Life as a Means of Critical Reflection: The Power of Narrative Learning. „Christian Higher Education”, 14 (2015) nr 3, s. 116-126.

Garro L., Mattingly C., Narrative as Construct and Construction, w: Narrative and the Cultural Construction of Illness and Healing, red. L. Garro, C. Mattingly, Berkley and Los Angeles 2000, s. 7.

Goban-Klas T., Media I komunikowanie masowe. Teorie i analizy, prasy, radia, telewizji i Internetu, Warszawa 1999, s. 54–57.

Kidd J. R., How Adults Learn. Cambridge 1973.

Kubinowski D., Jalkościowe badania pedagogiczne, Lublin 2010.

Lalak D., Życie jako biografia. Podejście biograficzne w perspektywie pedagogicznej. Warszawa 2010.

Lalak D., Ostaszewska A., Żródła do badań biograficznych, Warszawa, 2016.

Lem S., Mrożek S., Listy, Kraków 2011.

Mazurek E., Biograficzne uczenie się i narracyjne uczenie się – ramy teoretyczne „Edukacja Dorosłych”, 76 (2017) nr 1, s. 106-117.

McAdams D. P., Power, Intimacy, and the Life Story: Personological Inquiries into Identity - Northwestern Scholars, Homewood 1985.

McDrury J., Alterio M., Achieving Reflective Learning Using Storytelling Pathways, „Innovations in Education and Teaching International”, 38 (2001) nr 1, s. 63–73, DOI: 10.1080/147032901300002864.

Mezirow J., Learning to Think Like an Adult. Core Concepts of Transformation Theory, w: Learning as Transformation. Critical Perspectives on a Theory in Progress, red. J. Mezirow i in., San Francisco 2000, s. 3-33.

Nowak-Dziemianowicz M., Narracja – Tożsamość – Wychowanie. Perspektywa przejścia i zmiany, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja", 3(55) (2011), s. 37–53.

Rutkowiak J., Znikanie człowieka w nieegalitarnym świecie. Uczenie się jako szansa konstruowania własnej tożsamości, w: Poszukiwanie człowieka w (nie)egalitarnym świecie – horyzonty społeczno-filozoficzne, red. D. Wajsprych, Olsztyn 2011, s. 11–23.

Stanley L., Introduction, w: Documents of Life Revisited Narrative and Biographical Methodology for a 21st Century Critical Humanism, red. L. Stanley, London and New York 2016, s. 3-16.

Stanley L., Jolly M., Epistolarity: Life after Death of the Letter? „a/b: Auto/Biography Studies”, 32 (2017) nr 2, s. 229-233, DOI: /10.1080/08989575.2016.1187040.

Taylor Ch., Nowoczesne imaginaria społeczne, tł. A. Puchejda, K. Szymaniak, Kraków 2010.

Tischner J., Filozofia dramatu, Warszawa 2012.

Trzebiński J., Narracja jako sposób rozumienia świata, Gdańsk 2022.

Trzynadlowski J., List i pamiętnik. Dwie formy wypowiedzi osobistej, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, (1977), nr 418 (Prace Literackie 19), s. 3-13.

Vonnegut K., Listy, tł. R. Lisowski, oprac. i wstęp D. Wakefield, Warszawa 2015.

Wąsiński A., Autokreacja małżonków bezdzietnych do wielowymiarowego rodzicielstwa adopcyjnego: perspektywa pedagogiczno-antropologiczna, Łódź 2018.

Wąsiński A., Rzosińska K., W poszukiwaniu wartości życia naznaczonego doświadczeniem raka piersi w perspektywie trajektorii biograficznej współczesnej kobiety, „Biografistyka Pedagogiczna", 8 (2023) nr 1, s. 641–676, DOI: 10.36578/BP.2023.08.30.